Aysel YÜCEL
Merkez üssü Kahramanmaraş olan ve tüm ülkeyi yasa boğan deprem felaketi, otomotiv piyasasında dengeleri değiştirdi. Depremin ilk iki haftasında yaşanan şok etkisinin geçmesiyle hem satış hem de alış tarafında yeniden hareketlilik başladı. Bazı vatandaşlar evini ve aracını satarak daha güvenli bir yere taşınma telaşına düşerken, bazıları da deprem anında mobil olabilmek ve geçici konaklama ihtiyacını hızlı karşılamak için araç almaya başladı. Öte yandan, depremden etkilenen illerde ise birçok depremzedenin nakit ihtiyacını karşılamak için hasarlı ya da hasarsız aracını satışa çıkardığı belirtiliyor. İkinci elin yanı sıra sıfır araç pazarında da yüksek talep var.
Otomotiv sektörünün önde gelen data ve analiz şirketlerinden Cardata’nın verilerine göre, şubat ayında online sitelerde otomobil ilan sayısı ocak ayına göre yüzde 8 arttı. EKONOMİ gazetesine konuşan Cardata Genel Müdürü Hüsamettin Yalçın, bu artışın özellikle son bir haftada yaşandığına dikkat çekerek, “Yaşanan felaket, özellikle İstanbul gibi deprem riski yüksek illerde insanların endişelerini artırdı. Birçok kişinin ev ve aracını satarak bulundukları şehirlerden daha güvenli semtlere ya da müstakil evlere çıkma isteği var. Bazıları da yurt dışına gitmeye çalışıyor. Bu durum ilana çıkarılan araç sayısını artırdı” diye konuştu.
Arabam.com CEO’su Arda Ayvaz da depremden etilenen 10 ilde 6-25 Şubat tarihleri arasındaki ilanları incelediklerinde yeni girilen bireysel kullanıcı ilan sayısında yüzde 34 artış olduğunu söyledi. Ayvaz, “O bölgelerde bulunan depremzede vatandaşlarımızın oluşan ihtiyaçlarından dolayı araçlarını satmak istiyor” dedi.
Otomerkezi CEO’su Muhammed Ali Karakaş, deprem felaketiyle 15 günlük şok etkisinin ardından pazarın hızlandığını ifade eti. Karakaş, “Özellikle deprem bölgesinden büyük şehirlere gelen vatandaşlarımızın ikinci el otomobillere yöneldiği görülüyor. Bölgedeki sektörel yoğunluk, diğer illere dağılmış oldu. Şok etkisi zaman içinde hafifl edikçe, ikinci el otomobil satışlarının seçim sürecine kadar katlanarak artacağını söyleyebiliriz.
1999 yılında yaşanan Gölcük Depremi’nden yaklaşık 2,5 ay sonra ikinci el araç satışlarında yüzde 30 artış olduğu veriler arasında görülüyor. Doğu Anadolu ve İç Anadolu’da ikinci el araç satışlarının arttığını tespit ettik” açıklamasını yaptı.
Görüştüğümüz bir diğer ikinci el firmasının yetkilisi de son bir haftada talebin hem satış hem de alış tarafında deprem öncesi seviyeye geldiğini ifade ederek, “İnsanlar deprem durumunda dışarıda barınmak için otomobil sahipliğini daha fazla önemsemeye başladı. Bazıları araçlarını bu ihtiyaca yönelik olarak farklı bir modelle takas ediyor” dedi.
Sıfır araç satışlarında yeni rekor yolda
Otomobil piyasasında ikinci el araçların yanı sıra sıfır kilometre araç satışları da hareketliliğini koruyor. Görüştüğümüz marka temsilcileri, depremin otomotiv satışlarına olumsuz bir etkisi olamayacağını, hatta bir miktar talepte artış olacağını öngörüyor. Tedarik sorununun devam ettiğini hatırlatan yetkililer, piyasaya sunulan tüm araçların satıldığını, arzın hala talebin çok gerisinde olduğunu belirtiyor. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği’nin (ODMD) verilerine göre, Ocak 2023’te otomobil ve hafif ticari araç satışları, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33,5 artarak 50 bin 894 adet olarak gerçekleşmişti. Gülan otomotiv Yönetim Kurulu Başkanı Alp Gülan, şubat ayında 70 bine yakın otomobil ve hafif ticari araç satışı öngördüklerini söyledi. Bu rakama ulaşılırsa tüm zamanların şubat ayı satış rekoru kırılmış olacak. Şubat 2022’de 49 bin 652 adet araç satılmıştı. Otomotivciler, bu yıl satışların geçen yılın üzerinde olmasını beklerken, piyasayı olumsuz etkileyebilecek en büyük risk baskılanan dövizin yeniden yükselişe geçmesi olarak görüyor. Öte yandan, depremin ülke ekonomisinde yaratacağı hasarın da alım gücüne negatif yansıyabileceği ve bu durumun da satışlara yönelik bir diğer risk oluşturabileceği ifade ediliyor.
Otomobil yatırım cazibesini koruyor
Bazı sektör uzmanları, otomobilin bir yatırım aracı olarak cazibesinin artacağı görüşünde. Yüksek enfl asyon ve ekonomik politikalar nedeniyle son dönemde ev ve otomobil yatırım aracı olarak öne çıkıyordu. Ancak deprem bu konuda da dengeleri değiştirdi. Görüştüğümüz otomotivciler, deprem nedeniyle vatandaşların eve yatırım yapmak konusunda daha temkinli olduğunu, otomobilin ise cazibesini koruduğunu ifade ediyor.
Üretim ve ihracatta sıkıntı yok
Deprem, hem ana sanayi hem de tedarik sanayisinde üretim ve ihracatta bir kayıp yaratmadı. Görüştüğümüz ana sanayi ve tedarikçi firmalar, bir yandan deprem bölgesine farklı şekillerde destek olamaya devam ederken diğer yandan üretim ve ihracat faaliyetlerinin sürdüğünü ifade etti. Otomotiv Sanayii Derneği’nin (OSD) verilerine göre, Ocak 2023’te, otomotivde üretim yıllık bazda yüzde 24 artarak 111 bin 837 adet, ihracat ise yüzde 17 yükselişle 79 bin 381 adet olmuştu. Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği (OİB) yetkililerinden aldığımız bilgilere göre, şubat ayında geçen yılın aynı dönemine göre ihracatta yüzde 10’un üzerinde artış olması bekleniyor. Şubat 2022’de 2.5 milyar dolarlık otomotiv ihracatı gerçekleşmişti.
“Hasarlı araçlar doğru onarılmalı”
Sektör temsilcileri, deprem felaketi nedeniyle en az 50-60 bin aracın ciddi hasarlar aldığını belirtiyor. 4-5 bin aracın sahibine ise henüz ulaşılamadı ifade ediliyor. RS Otomotiv Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Ünal Ünaldı, depremden etkilenen illerde her üç araçtan birinin hasarlı olduğunu belirterek, hasar alan araçların, özellikle de kasko poliçesi bulunmayanların onarılabilir durumdaysa doğru tekniklerle onarılmasının önemine vurgu yaptı. Ünaldı, “Bu şekilde hem vatandaşların bu zorlu süreçte maddi kayıplarını araç yönünden minimize edecek, hem de ekonomik kaybımızın da bir parça olsun önlenmesine yardımcı olacak. Bu araçlarımızın hepsi birer milli servettir, özellikle az hasarlı olanları çöpe atamayız” diye konuştu. Ünaldı, ağır hasar almış araçların, doğru bir prosedürle trafikten çekilmesi ve çevre kanunlarına uygun bir şekilde hurdaya ayrılması, geri dönüştürülmesinin, insan sağlığı için büyük önem taşıdığına dikkat çekti.
