EVRİM KÜÇÜK
Tarımsal emtia piyasaları son aylarda ağırlıklı olarak Ukrayna- Rusya savaşının etkilerini ve hava koşullarının üretimi nasıl etkilediğine odaklansa da, İsrail-Hamas savaşı son haftalarda tahıl ve gübre piyasalarını etkileyebilecek yeni bir faktör olarak karşımıza çıkıyor. Her ne kadar bölge üretim açısından öne çıkan bir bölge olmasa da Ortadoğu’daki sıcak gelişmeler fiyatları etkileme potansiyeli taşıyor. Nedenlerine bir bakalım.
Jeopolitik gerilimler sırasında daha güvenli varlıklar arayışında olan piyasa oyuncuları genellikle ABD Doları gibi yatırımlara yöneliyor. Doların güçlenmesine neden olabilecek bu yönelim emtia fiyatlarını ve dolayısıyla tahıl fiyatlarını olumsuz etkileyebilir. Hedgepoint Global Markets tarafından yapılan analizde, “Güçlü Amerikan parası, genellikle dolar cinsinden işlem gören tahılların maliyetini artırıp cazibesini azaltıyor. Tarım emtiaları gibi riskli varlıklardan sermaye kaçışına yol açıyor. Ayrıca dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından ABD’de doların yükselmesi ithalat talebini azaltabilir” diyor.
Diğer taraftan Ortadoğu’daki savaşın yayılma riskinin yükselttiği petrol fiyatları, soya ve mısır gibi enerji üretiminde kullanılan tahılların fiyatlarını destekleyebilir. Fosil yakıt fiyatlarındaki artış soya fasulyesi yağına olan talebi artırabilir ve biyoyakıtın ağırlıklı olarak mısırdan üretildiği ABD’de etanole olan ilgiyi canlandırıp fiyatları yukarı itebilir.
Büyük üreticilerden Brezilya İsrail’den gübre alıyor
Yüksek petrol fiyatlarının gübre fiyatları üzerinde de potansiyel etkisi var. Bunun başlıca nedeni İsrail’in önemli bir gübre tedarikçisi olması ve dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından Brezilya gibi ülkelere gübre satması. Danışmanlık firması, Itaú BBA İsrail’in Brezilya’nın 6’ncı büyük gübre tedarikçisi olduğunu belirtilyor. İsrail, yılın ilk dokuz ayında bu ülkeye 1.2 milyon ton satış yaptı ve 28,7 milyon ton olan toplam ithalatın yüzde 4’ünü gerçekleştirdi.
Ortadoğu’da tahıl ticareti fiyatlara yansıyabilir
Hedgepoint’in raporuna göre, savaşın tırmanmasına bağlı olarak silahlı çatışmalar, küresel mısır ithalatının yüzde 14’ünü, buğdayın yüzde 17’sini, sığır etinin yüzde 7’sini ve tavuğun yüzde 16’sını temsil eden Ortadoğu’nun tamamını etkileyebilir. Tarım ürünleri ticaretinde öne çıkan ülkeler Mısır, İran, Irak, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri. Bu nedenle danışmanlık iki olasılığın altını çiziyor. Birincisi, ürün kıtlığı riski nedeniyle ülkeler gıda stoklamaya başlayabilir. Özellikle Mısır, fiyat oluşumunda kilit bir rol oynayabilir. Tahıl alım ihaleleri şimdiden piyasayı hareketlendiriyor ve ayrıca ülke, İsrail dışında Gazze Şeridi ile sınır paylaşan tek ülke. Dolayısıyla gerekirse Mısır’ın bölgeye yardımın (gıda, ilaç vb.) girebileceği kanal olması muhtemel. Kuruluş, savaşın yayılması halinde kısa vadeli talebin artmasının fiyatlara destek sağlanabileceğini belirtiliyor. İkinci kritik faktör ise tarım ürünü ihracatçılarının bu jeopolitik gerilimi nasıl yöneteceği. “ABD’nin zaten İsrail’le açık bir ittifakı var. Ancak diğerleri, özellikle de Brezilya zorlu bir diplomatik zorlukla karşı karşıya kalabilir” uyarısı yapılıyor. Hedgepoint sözü edilen ülkelerin neredeyse tamamının Brezilya mısır, tavuk ve sığır etinin ilk on alıcısı arasında yer aldığını hatırlatıyor. Yıllardır neredeyse yalnızca Brezilya’dan mısır ithal eden İran’ın konumunun da dikkate değer olduğu belirtiliyor.
Yağışlar buğday, mısır ve soya fiyatlarını düşürüyor
Dünya tarımsal emtia piyasalarında fiyatlar baskı altında. Chicago’da buğday vadeli fiyatları buğday 2023’ün başından bu yana 2.21 ABD yani yüzde 28 gerileyerek kile başına 5.70 dolara indi. Tarihsel olarak Buğday, 2022 yılının Mart ayında tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 13.50 dolara ulaşmıştı. ABD’de mısır vadeli işlemleri, Arjantin’in kuraklıktan etkilenen tarım bölgelerindeki şiddetli yağışların mısır ekimini kolaylaştırması ve arz beklentilerini artırması nedeniyle Eylül başında gördüğü yaklaşık 3 yılın en düşük seviyesinden çok da uzakta olmayan kile başına 4.80 dolardan satılıyor. 2023 içinde bir ara 15 doların üzerine çıkan soya fasulyesi vadeli işlemleri da, dünyada tahıl üreten bölgelerde ihtiyaç duyulan yağışların umut verici görünümü nedeniyle kile başına 13 dolara gevşedi.
