Aysel YÜCEL
Tahıl Koridoru’nun sonlandırılmasıyla Rusya-Ukrayna savaşında denizde açılan cephe kızışırken, navlun da sert yükselişe geçti. Sadece son bir haftada koster navlununda yüzde 30’un üzerinde artış oldu. Baltık Kuru Yük Endeksi (BDI) de haziran ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaştı.
Rusya, 16 Temmuz’da tahıl koridoru anlaşmasından çekilmiş, Ukrayna, koridora alternatif olarak Tuna Nehri üzerinden tahıl ihracatına başlamıştı. Bunun üzerine Rusya, Ukrayna’nın tahıl ticareti engellemek için Reni ve İzmail limanlarına hava saldırısı düzenledi, Ukrayna limanlarına giden tüm gemileri “potansiyel askeri kargo taşıyıcısı” olarak kabul edeceği konusunda uyardı. Son olarak Rusya’nın geçen hafta Palau bandıralı Şükrü Okan adındaki kargo gemisine Karadeniz’de uyarı ateşi açması denizde gerilimi tırmandırdı.
EKONOMİ gazetesine konuşan denizcilik sektörü temsilcileri, bölgeye gitmekten çekinen birçok geminin bekleme moduna geçtiğini belirtirken, bazılarının ise daha fazla kazanç elde etmek için mevcut riskleri göze alarak taşımacılığa devam ettiğini belirtti. Bölgeye giden gemi sayısının azalması, navlunlarda kısa sürede yüksek artışlara neden oldu. Öte yandan Ukrayna limanlarına gitmeye çalışan gemilerin Tuna nehri girişinde büyük bir yoğunluğa sebep olduğu belirtiliyor.
Navis Danışmanlık Koordinatörü Engin Koçak, Rusya ve Ukrayna arasında arasında yaşanan sıcak gelişmelerin bir yandan Karadeniz’deki limanlarda sıkışıklığa neden olurken, diğer yandan navlunları yukarı çektiğini ifade etti. Koçak, Reni’den (Ukrayna) Köstence’ye (Romanya) yönelik deniz taşımacılığında 4.000 ila 5.000 bin DWT’lik yüklerin 30 dolar/ tondan bir haftada 40 dolara kadar çıktığını dile getirdi. Koçak, “Ayrıca Reni’den Avrupa’ya çıkan yüklerde ton başına yaklaşık yüzde 20 artış yaşandı. Öte yandan, nehir tipi navlunlarında da bir haftada rota başına 4-5 dolar/ton artış var” diye konuştu.
Koster navlunlarının yanı sıra büyük tonajda da navlunun arttığına işaret eden Koçak, Baltık Kuru Yük Endeksi’nin (BDI) haziran ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktığını söyledi. Bu durumun tahıl taşımacılığında yoğun kullanılan handysize ve supramax gemi navlunlarını yükselttiğini ifade eden Koçak, “Son 1 haftada handysize 393 puandan 420’ye çıktı. Supramax da 696’dan 772’ye geldi diye konuştu.
Tanker navlunu da hızlı yükseldi
Koster Armatörleri ve İşletmecileri Derneği (KOSDER) Yönetim Kurulu Üyesi Gökhan Özcan, Karadeniz’de tanker navlununun da artışa geçtiğini ifade ederek, “Bölgeye giden gemi sayısı azaldığı için taşıma fiyatları da yükseliyor. Sadece son iki haftada tanker navlunu yüzde 30’a yakın arttı” dedi. Saldırıların dronla nokta atışı yapılması nedeniyle armatörlerin büyük bir kısmının bölgeye gitmediğini anlatan Özcan, çoğu gemi personelinin de sefere çıkmak konusunda endişe taşıdığını söyledi.
Sektör yetkilileri, henüz sınırlı sayıda sigorta şirketinin savaş sigortası yaptığını kaydetti. Savaş nedeniyle uygulanan ek sigorta prim maliyetleri sefer başına onbinlerce doları bulabiliyor. Gemi Broklerları Derneği (GBD) İsmail Şahin, Rusya ile Türkiye arasındaki deniz ticaretinin sorunsuz devam ettiğini vurguladı. Rus limanlarında yükleme ve boşaltma konusunda bir sorun yaşanmazken, armatörler bu limanlara gitmek konusunda bir endişe taşımıyor.
Diğer yandan, Ukrayna Odesa limanından bu sabah bir konteyner gemisinin, ticari gemiler için açılan geçici koridoru kullanarak ayrıldığını açıkladı. Ukrayna donanması geçen hafta yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Karadeniz’deki limanlarında mahsur kalan ticari gemilerin tahıl ve zirai ürünlerini geçirebilmeleri için yeni “insani koridor” açtıklarını duyurmuştu. Rusya, bu geçici koridoru kabul edip etmeyeceğini belirtmezken, nakliye ve sigorta kaynakları güvenlikle ilgili endişelerini dile getirdiler. Ukrayna Başbakan Yardımcısı Oleksandr Kubrakov, Facebook’ta yaptığı açıklamada, “Ticari gemilerin Büyük Odessa limanlarına gidiş gelişleri için açılan geçici koridordan ilk gemi geçti” dedi.
İki ülke ile yıllık 39 milyar dolarlık dış ticaret
Savaşın iki tarafı olan Rusya ve Ukrayna’nın, Türkiye’nin dış ticaretinde önemli payı bulunuyor. Özellikle Batı’nın ambargo uyguladığı Rusya ile olan dış ticaret, savaşla birlikte daha da hızlanmıştı. Rusya ile Türkiye arasındaki dış ticaret bu yılın ilk 7 ayında yüzde 100’ün üzerinde artarak 35 milyar doları aşmış durumda. Bu miktarın 28 milyar dolardan fazlasını ithalat oluşturuyor. Rusya ile yapılan ithalatta denizyolunun payı yüzde 90’a yaklaşırken, ihracatta ise bu oran yüzde 30’a yakın. 2022 yılında Türkiye Ukrayna’dan 4.4 milyar dolarlık ithalat yapmıştı. Aynı dönemde bu ülkeye yönelik ihracat ise 3 milyar dolara ulaşmıştı. Hem Rusya hem de Rusya ile dış ticaret bu yıl da artışını sürüdürüyor. Bu yılın Ocak- Temmuz döneminde Türkiye’nin denizyoluyla gerçekleştirdiği dış ticaret taşımalarında Rusya ve Ukrayna’nın payı yüzde 39’u aşmış durumda. Bunun büyük bir kısmını Rusya’dan yapılan ithalat taşımaları oluşturuyor.
Rusya: Türkiye’yle donanma konularında işbirliğine hazırız
Rusya Askeri-Teknik İşbirliği Federal Hizmetleri Direktörü Dmitry Shugayev, “Rusya’nın Türkiye ile deniz kuvvetleriyle ilişkili konularda işbirliği yapmaya hazır olduğunu” söyledi. Tass haber ajansına konuşan Shugayev, savunma sanayi etkinliği Army-2023 Forum sırasında yaptığı açıklamada “Rusya’nın deniz kuvvetlerine ilişkin alanda çok geniş bir yelpazede önerileri var ve bu alanda Türkiye ile işbirliği yapmaya hazırız. Ancak şu anda donanma alanında spesifikbir askeri-teknik ikili işbirliğinden konuşmak için henüz erken” ifadelerini kullandı. Shugayev Rusya ve Türkiye’nin çeşitli alanlarda askeri-teknik işbirliği konularını da görüştüğünü sözlerine ekledi. Army- 2023 International Military- Technical Forum 14-20 Ağustos tarihleri arasında Moskova’nın dışında Kubinka havasahasında gerçekleşiyor. Tass’ta yer alan habere göre forumda 1.500 Rus savunma sanayi şirketinin yanı sıra yedi farklı ülkeden 85 yabancı savunma sanayi şirketi ve kuruluşu da katılım gerçekleştiriyor. Forumu düzenleyen Rusya Savunma Bakanlığı ve Rus haber ajansı Tass da etkinliğin stratejik medya ortağı.
