Aysel YÜCEL
Baskılanan kur ve yüksek enflasyonla küresel rekabet gücü aşınan tersanelere bir darbe de ‘teminat mektubu’ krizinin yeniden alevlenmesiyle geldi. Avrupalı müşteriler, son aylarda Türk bankalarının teminat mektuplarını kabul etmemeye başladı. Tersaneler, Rusya pazarındaki yüz milyonlarca dolarlık fırsatı ise Batı’nın ambargoları nedeniyle değerlendiremiyor.
Özel amaçlı tekne inşasında dünyada birçok ilke imza atan ve bu alanda devler ligine yükselen Türkiye gemi inşa sektörü kredi musluğunun kapanmasıyla zorlu viraja girmişti. EKONOMİ gazetesine konuşan Gemi Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Başkanı Cem Seven, yabancı müşterilerin Türk bankalarının teminat mektubunu kabul etmemeye başladığını dile getirdi. Bir geminin yapım maliyeti 40 milyon Euro’yu aşıyor. Bu inşa maliyetin genelde yüzde 20’si teminat mektubu, kalan yüzde 80’i ise kamu ve özel bankalarından alınan kredilerle karşılanıyor. Avrupalı firmaların Türk bankalarının teminat mektubunu kabul etmemesi sorununu uzun süredir sektörün gündemindeydi. Cem Seven, uzun yıllardır birlikte çalıştıkları Avrupalı müşterilerinin, Türk tersaneleriyle olan iyi ilişkiye istinaden Türk bankalarının teminat mektubunu kabul ettiklerini hatırlatarak, “Müşterilerimiz Türk bankalarından aldığımız teminatla toplam inşa bedelinin yüzde 20’si 25’i hatta daha fazlasını kabul ediyorlardı. Ancak son aylarda bunu kabul etmemeye başladılar. ‘Bize bir Avrupa bankası üzerinden teyit mektubu getirin paranızı ödeyelim’ diyorlar” açıklamasını yaptı.
Diğer yandan, Ukrayna savaşı nedeniyle Batı ile ilişkileri bozulan Rusya, gemi inşa siparişlerinde rotayı Türkiye’ye çevirdi. Rus basınında da sıkça Çinli ve Türk tersaneleri ile işbirliği yapılmak istendiği gündeme gelmeye başladı. Cem Seven, Rusya pazarında Türk tersaneleri için yüz milyonlarca dolarlık proje fırsatı olduğunu ancak Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargosu nedeniyle bunu değerlendiremediklerini söyledi. Seven, “Gemi inşa projelerimizde son kullanıcı eğer bir Rus firması ise ambargo kapsamında olsun olmasın belli başlı ana makine, pervane, pompa gruplarını temin ettiğimiz Avrupalı tedarikçilerimiz mal vermiyor. Bunu by-pass etmek de düşünülemez. Çünkü gemilerin seyir tecrübe ve garanti sertifikaları da ABD’li ya da AB’li firmalar tarafından yapılıyor. Kimse Avrupalı ve ABD’li müşterilerini, tedarikçilerini kaybetmek istemiyor” diye konuştu.
Türk tersaneleri Rusya’ya 2021 yılında 188 milyon dolarlık gemi ve yat ihracatı gerçekleştirmişti. 2022 yılında bu rakam 171 milyon dolara indi. 2023’ün ilk iki ayında ise Rusya’ya yapılan ihracat 1 milyon doları bile geçemedi.
“Fiyat rekabetini kaybettik”
Cem Seven, teminat mektubu sorunu, krediye ulaşılamaması, yüksek enfl asyon ve baskılanan kur nedeniyle rakip ülkelere karşı fiyat avantajlarını kaybettiklerini dile getirerek, “İşçilik maliyetleri Euro bazında yüzde 30 arttı. Bunu da ürüne yansıtmak zorunda kalıyoruz. Ancak bu sefer de fiyat konusunda Avrupa tersaneleri ile başa baş duruma gelmiş durumdayız. Çünkü aylardır Euro kuru 19-20 TL bandında gezerken, enfl asyon yükseliyor. Dolayısıyla siparişlerimizi Uzakdoğu’ya ve İspanya’ya kaptırıyoruz” dedi.
Umutlar seçim sonrasında
2022 yılını ihracatta yüzde 10 kayıp yaşayarak yaklaşık 1.4 milyar dolarlık ihracatla kapatan gemi ve yat sektöründe kan kaybı 2023’te hızlandı. Bu yılın ocak ayına gemi ve yat ihracatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 72 düşüş gösterdi. 20.5 milyon dolarda kaldı. Şubat ayında da düşüş devam etti. İhracat yüzde 26 daralarak yaklaşık 49 milyon olarak gerçekleşti. Böylece, Ocak-şubat döneminde sektör ihracatı yüzde 49.5 düşerek 69.6 milyon dolarda kaldı. Düşüşün önümüzdeki aylarda da sürmesi beklenirken, Türkiye’nin seçim sonrası izleneceği para politikaları sektörün ikinci yarıyıl performansını belirleyici olacak.
