Bir kere işsizlik oranı işgücü piyasası açısından tek başına çok önemli bir gösterge değildir. Çünkü işsizlik oranını tayin eden başka etkenler vardır.
Daha önce de birkaç kez vurguladım; çalışmak isteyeni az olan ülkenin, toplumun, ailenin işsizi az, işsizlik oranı düşük olur. Bu konuya yazımın diğer bölümünde detaylı olarak değineceğim.
TÜİK dün 2024’ün son çeyreğine ilişkin işgücü istatistiklerini açıkladı. Yalnızca çeyreklik istatistiklerde yer alan bir veri vardır; ne eğitimde ne istihdamda olan nüfus… Bu veriye odaklandım ve yaş gruplarına göre kadın-erkek ayrımında ve son dört yılı kapsayacak şekilde nasıl bir gidişat var, ona baktım.
100 gençten 27’si!
TÜİK, genç nüfus olarak 15-34 yaş grubunu alıyor.
Peki son dört yılın yıllık ortalaması bize ne söylüyor?
İşte 2024’ün çeyrek bazlı verilerinin ortalaması…
2024 yılında 15-34 yaş grubundaki genç nüfus 24,3 milyon ve bu gençlerin 6,6 milyonu, yani yüzde 27’si ne eğitimine devam ediyor, ne çalışıyor.
Bir başka ifadeyle 100 gencin 27’si boşta geziyor.
Erkeklerde yüzde 15 olan bu oran kadınlarda yüzde 40’a çıkıyor.
Üstelik ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfusun oranı son dört yıldır azalma eğiliminde olduğu halde bu düzeyde. 2021’de biraz da pandemi etkisinin tam olarak bitmemesi yüzünden yüzde 30’un çok az da olsa üstünde bulunan NENİ oranı, 2022’de yüzde 28,4’e, 2023’te yüzde 27,2’ye indi, geçen yıl da yine yüzde 27,2 düzeyinde oluştu.
Yaş gruplarına göre…
15-34 yaş grubunu, TÜİK verilerine dayanarak üçe bölünce ortaya çok daha ilginç bir tablo çıkıyor.
Ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı 2024 yılı itibarıyla 15-24 yaş grubunda yüzde 22,9, 25-29 ve 30-34 yaş grubunda yüzde 31,2 düzeyinde.
Ortalama oran ise biraz önce belirttiğim gibi yüzde 27,2.
NENİ oranı kadınlarda yaş gruplarındaki büyümeye paralel olarak giderek artıyor. Örneğin 15-24 yaş grubunda yüzde 30 olan bu oran, 25-29 yaş grubunda yüzde 47,6’ya, 30-34 yaş grubunda ise yüzde 50,9’a çıkıyor.
Bu durum kadınlardaki işgücüne katılma oranının düşüklüğünün bir başka göstergesi.
15-24 yaş grubunun eğitim durumu
TÜİK 15-24 yaş grubunda ne eğitimde ne istihdamda olan nüfusun eğitim durumuna göre dağılımını da yayımlıyor.
Buna göre 2024’ün son çeyreği itibarıyla bu yaş grubundaki toplam NENİ oranı yüzde 22,5 düzeyinde.
Bu oran okuryazar olmayanlarda yüzde 78,6. Ne yazık ki 2024’ün son çeyreğinde Türkiye’de hâlâ okuryazar olmayan 118 bin kişi var.
Söz konusu oran lise altı eğitimlilerde yüzde 18, lise mezunlarında yüzde 24,6, mesleki ve teknik lise mezunlarında yüzde 24,9, üniversite mezunlarında ise yüzde 27,8 düzeyinde bulunuyor.
Çalışmak isteyeni az olanın işsizliği de az olur
İşsizlik oranının tek başına çok önemli bir gösterge olmadığını girişte belirttim. Çünkü bu oranı belirleyen çok önemli bir etken var; işgücüne katılma oranı.
İşte o yüzden çalışmak isteyeni az olanın işsizliği de az olur diyorum ya…
Bırakın bir ülkeyi ya da toplumu; çalışma çağında aynı fert sayısına sahip iki aile düşünün. İki ailede de beşer kişi çalışma çağında olsun.
Bu ailelerden birinde dört kişi çalışmak ister ve bunların üçü iş bulursa bir kişi işsiz kalmıştır ve işsizlik oranı (1/4) yüzde 25’tir. Diğer ailede ise yalnızca iki kişi çalışmak ister ve bunların ikisi de iş bulursa bu ailede işsizlik oranı (0/2) sıfırdır. İlk ailede üç kişi çalışıyor ama işsizlik oranı yüzde 25, diğer ailede iki kişi çalışıyor ama işsizlik oranı sıfır!
Çünkü ilk ailede işgücüne katılma oranı, yani çalışmak isteyenlerin oranı yüzde 80 (4/5), ikinci ailede ise yüzde 40 (2/5) düzeyindedir.
Dolayısıyla Türkiye gibi işgücüne katılma oranının özellikle kadınlarda çok düşük olduğu ülkelerde işsizlik oranının görece düşük seyretmesi normaldir ama bu durum yanıltıcıdır. Bu yüzden de işsizlik oranına işgücüne katılma oranıyla birlikte bakılması gerekir.
On yıldır aynı
TÜİK verilerine göre, geçen yılın son çeyreğindeki işgücüne katılma oranı yüzde 54 düzeyinde.
Peki bu oranda son dönemde kayda değer bir artış var mı?
Yanıt için yine TÜİK verilerine başvurmak en iyisi…
2015-2024 döneminde, yani son on yılda işgücüne katılma oranı ortalama yüzde 52,2 oldu; son veri de yüzde 54!
On yıl ortalaması erkeklerde yüzde 71,2, 2024’ün son çeyreği yüzde 71,6; aynı sırayla kadınlardaki oran ise yüzde 32,9 ve yüzde 36,8… Yani kadınlarda işgücüne katılma oranı anlamında az da olsa bir gelişme kaydedilmiş.
