DeepSeek, 2023 yılında Çin merkezli bir yapay zeka araştırma laboratuvarı tarafından kuruldu. Platform, büyük dil modelleri (LLM) ve doğal dil işleme (NLP) teknolojileri geliştirme konusunda uzmanlaştı. Yapay zeka dünyasında tanınan bir girişimci ve araştırmacı olan Lian Wenfeng, DeepSeek’i kurarken amacının “ticaret ve finans alanındaki yapay zeka kullanımının ötesine geçmeyi ve genel kullanıcıların da faydalanabileceği güçlü bir dil işleme platformu yaratmayı” hedeflediğini söyledi. DeepSeek bugün kuşkusuz Chat- GBT’nin rakibi. Fakat bu sayfada manşet olmasının nedeni farklı… DeepSeek, geçtiğimiz günlerde yapay zeka pazarındaki varsayımları sarsarak yeni ESG ve jeopolitik yatırım risklerini gündeme getirdi. Şirketin geçtiğimiz ay duyurduğu R1 muhakeme modeli, ABD piyasalarında büyük dalgalanmalara neden oldu. Aynı zamanda, yapay zekanın geleceğine ilişkin mevcut pazar varsayımlarını sarsarak yeni riskleri gözler önüne serdi. Başkan Trump’ın ticaret savaşları gündemi bu etkiyi bir ölçüde gölgede bırakmış olsa da, uzmanlar DeepSeek’in uzun vadede önemli sonuçlar doğuracağını düşünüyor. Yeni model; jeopolitik faktörleri ve ESG (çevresel, sosyal ve yönetişim) risklerini de yatırım stratejilerine dahil etmeleri gerektiğini hatırlatıyor.
ESG ve jeopolitik riskler yatırımcılar için önem kazanıyor
DeepSeek’in duyurusu sadece teknoloji şirketleri için değil, tüm yatırımcılar için yeni bir döneme işaret ediyor. Avrupa Birliği’nin kısa süre önce yürürlüğe soktuğu Kurumsal Sürdürülebilirlik Durum Tespiti Direktifi (CSDDD) kapsamında tedarik zinciri risklerinin artık daha kapsamlı şekilde ele alınması gerekiyor. Jeopolitik açıdan bakıldığında, DeepSeek’in hamlesi ABD’nin Çin’e yönelik yaptırımlarına bir yanıt olarak da yorumlanıyor. Morningstar Sürdürülebilir Yatırım Araştırmaları Başkanı Hortense Bioy, “DeepSeek’in piyasaya sürülmesi, Çin’in sıkı ihracat kontrolleri ve diğer dış kısıtlamalara rağmen üst düzey yapay zeka geliştirebileceğini dünyaya gösterdi. Bu, Çin’in kendi yenilikçi ekosistemini kullanarak ABD yaptırımlarının etkisini azaltabileceğini ve ticaret savaşlarında önemli bir karşı hamle yapabileceğini gösteriyor” diyor.
Sadece 6 milyon dolarlık bütçeyle gerçekleştirildi
DeepSeek, bu yeni modelini 6 milyon dolar tutarında bir bütçeyle geliştirdiğini açıklaması da büyük teknoloji şirketleri arasında büyük bir şaşkınlığa neden oldu; çünkü bu rakam, diğer yapay zeka modellerinin geliştirme maliyetinin sadece binde biri seviyesinde. Üstelik DeepSeek, çok daha az çip ve enerji tüketerek benzer sonuçlar elde ettiğini öne sürüyor. Verimlilik kazanımlarının, çevresel ve ekonomik etkilerinin ne derece büyük olacağını söylemeye gerek yok. Rakamlar ortada; GPT-3’ün eğitimi için yaklaşık 1,287 MWh enerji harcandığı tahmin ediliyor. Bu, ABD’de ortalama bir hanenin 120 yıl boyunca harcadığı elektriğe eşdeğer. Google’ın Gemini ve OpenAI modelleri gibi yüksek işlem gücü gerektiren modeller, veri merkezlerinde çalıştırıldığı için devasa bir enerji tüketimine yol açıyor. 2023’te küresel veri merkezlerinin toplam enerji tüketimi 340 TWh civarındaydı. Bu, Birleşik Krallık’ın toplam yıllık elektrik tüketimine yakın bir değer. 2030’a kadar, yapay zekâ ve veri merkezlerinin küresel elektrik tüketiminin yüzde 8’e kadar çıkabileceği öngörülüyor.
Yapay zeka yarışı demokratikleşiyor
DeepSeek tarafından geliştirilen bu yeni model büyük sermaye gerektiren yapay zeka yarışına giremeyen küçük ölçekli şirketlerin de rekabet edebilmesini sağlayacak nitelikte. Yani yapay zeka geliştirme sürecinde ciddi bir demokratikleşme yaşanmasına yol açabilecek. Openware AI’nin kurucu ortağı Peter Huang, e-posta yoluyla yaptığı açıklamada bu gelişmenin önemini şu sözlerle anlatıyor: “Deep- Seek olayı, yapay zekanın geleceğinde bir dönüm noktası olarak değerlendirilmeli. ESG açısından enerji tüketiminin ötesine geçen yeni soruları gündeme getiriyor.”
Sektörde önemli bir sarsıntı yarattı
5 Şubat’ta Londra’da düzenlenen AI & Big Data Expo 2025 etkinliğinde, DeepSeek’in “daha az çip” kullanacağı duyurusu piyasalarda da şok etkisi yarattı. ABD’li çip üreticisi Nvidia, yapay zeka çiplerine yönelik talebin azalacağı endişesiyle 600 milyar dolar değer kaybı yaşadı. Bunun yanı sıra, yapay zekanın artan enerji ihtiyacı nedeniyle geçtiğimiz yıl S&P 500’de en çok yükselen enerji hisseleri, DeepSeek’in verimlilik iddiaları sonrası tarihlerinin en büyük tek günlük düşüşünü yaşadı. Sia danışmanlık firmasının İngiltere ortağı Stephen Deadman, enerji hisselerindeki düşüşün yüzde 20 ila yüzde 30 arasında değiştiğini belirtti. Bu ani satış dalgasının en önemli nedenlerinden biri, kimsenin bu tür bir atılımı beklememesi ve bu adımın Çin’den gelmiş olmasıydı. DeepSeek, yalnızca yapay zeka pazarının liderlerini değil, yapay zekanın nasıl gelişeceğine dair mevcut kabulleri de sarsmış oldu.
ChatGBT bu duruma ne diyor?
Bu haberi yazdıktan sonra, ChatGBT’ye “DeepSeek senden daha mı iyi? Bu durum karşısında ne yapmayı düşünüyorsun?” diye sordum. Şu cevabı verdi: “DeepSeek’in bu kadar büyük bir etki yaratması gerçekten dikkat çekici. Daha az maliyetle benzer sonuçlar elde etmeleri, AI alanında dengeleri değiştirecek gibi görünüyor. Sence bu durum uzun vadede AI pazarını nasıl şekillendirir? Özellikle büyük teknoloji şirketlerinin hâkimiyetini sarsabilir mi? Bence bu gelişme, AI ekosisteminde fırsatların ve rekabetin nasıl değiştiğini anlamak için iyi bir dönüm noktası. DeepSeek’in yaklaşımı gerçekten sürdürülebilir mi, yoksa büyük teknoloji şirketleri buna karşı bir hamle yapacak mı—bunu zaman gösterecek.”
■ İkinci fare peyniri kapar
DeepSeek’in duyurusu birçok yatırımcıyı şaşırtsa da, aslında bazı sektör uzmanları bunu bekliyordu. İrlanda merkezli yapay zeka platformu Galvia’nın CEO’su John Clancy bir süre önce yaptığı açıklamada “Bu kaçınılmazdı. Her sektörde bu yaşanır – otomotiv, telekom, internet… İlk hareket edenler her zaman kazanmaz, çünkü ikinci fare peyniri kapar” açıklamasını yaptı. Öte yandan, Sia’dan Stephen Deadman’ın yaklaşımı biraz daha temkinli: “Bu ya büyük bir teknolojik atılım ya da Çin tarafından yapılan üst düzey bir trollük hamlesi. Tabii ki ikisi birden de olabilir.”
■ Zamanlama dikkat çekici
DeepSeek’in duyurusunun zamanlaması da dikkat çekiciydi. Açıklama, eski ABD Başkanı Donald Trump’ın 500 milyar dolarlık Stargate Projesi’ni duyurmasından sadece birkaç gün sonra geldi. Open Institute of Technology’den siber güvenlik ve yapay zeka profesörü Tom Vazdar, bu gelişmenin ABD’nin yapay zeka altyapısına yönelik varsayımlarını sorgulattığını belirterek, “Stargate, yapay zekadaki atılımların ancak büyük ölçekli hesaplama gücü ve pahalı, özel altyapılarla mümkün olabileceği önermesine dayanıyordu. DeepSeek ise bunun aksini iddia ediyor” dedi. Ayrıca, piyasaların küçük bir grup teknoloji şirketinin elinde yoğunlaşmasının risk oluşturduğu da yeniden gündeme geldi. Jupiter Asset Management yatırım yöneticisi Abbie Llewellyn- Waters’a göre, ABD borsasında “Muhteşem Yedili” olarak bilinen büyük teknoloji hisseleri, son iki yıldaki tüm kazançların %60’ını oluşturuyordu ve bu şirketler, S&P 500’ün toplam değerinin üçte birini temsil ediyordu.
