Şebnem TURHAN
Merkez Bankası’nın seçimlerden sonra attığı sadeleşme, miktarsal sıkılaşma adımları ile politika faizinde yaptığı artışlar kredi ve mevduat faizlerinde sert hareketler yaşatıyor. Merkez Bankası verilerine göre 1 Eylül ile biten hafta itibariyle ihtiyaç kredi faizi yüzde 52,97’ye, kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç TL ticari kredi faizi de yüzde 37,94’e yükseldi. İhtiyaç kredi faizindeki hızlı yükseliş yıllık yüzde 58,94 olan enflasyonun aşılacağını ortaya koyarken 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de yüzde 37,59’a yükseldi. Uzmanlar kur korumalı mevduattan TL mevduata dönün yatırımcılara verilen faiz oranının yüzde 50’ye kadar yükseldiğine işaret etti. İhtiyaç kredi faizleri enflasyon oranına dayansa da Merkez Bankası verileri hem kamu hem de özel bankalarda tüketici kredi büyümesinin hızlandığını, ticari kredilerde ise ivme kaybı yaşandığını ortaya koydu. Seçimlerin tamamlanmasıyla birlikte göreve gelen yeni ekonomi yönetimi geleneksel para politikası adımları atmaya başlamış ve politika faizi artırımları başta olmak üzere bankalara getirilen makroihtiyati önlemlerde sadeleşmeye gitmiş, miktarsal sıkılaştırma hamleleri atmıştı. 26 Mayıs’tan bu yana politika faizi 16.5 puan artırıldı. Bankaların kredi faizi limitlerinde ilk aşama kaldırıldı, KKM’den de TL mevduata dönüşüm hedefi getirildi.
TL ticari kredi faizi 22.85 puan birden arttı
Tüm bunların sonucunda Merkez Bankası’nın verilerine göre ihtiyaç kredi faizi 26 Mayıs’tan 1 Eylül haftasına kadar 13 puan artarak yüzde 39,96’dan yüzde 52,97’ye kadar yükseldi. Taşıt kredi faizi 8 puanlık yükselişle yüzde 28,63’ten yüzde 36,66’ya çıkarken, konut kredi faizi ise 16.35 puanlık artışla yüzde 35,69’a geldi. Ticari kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç TL ticari kredi faizi de 26 Mayıs haftasından 1 Eylül haftasına tam 22.85 puan birden yükseldi. 26 Mayıs haftasında yüzde 14,52 olan ticari kredi faizi 1 Eylül ile biten hafta itibariyle yüzde 37,37’ye ulaştı.
Aynı şekilde kredi kartı ve kredili mevduat hesabı faiz oranları da yükseliş eğiliminde. Mayısta kredi kartı işlemlerinde yüzde 1,36 uygulanan azami akdi faiz oranı eylül itibariyle yüzde 2,81’e çıktı. Azami gecikme faiz oranı da mayıstaki yüzde 1,66 oranından yüzde 3,11’e yükseldi. Kredili mevduat hesapları ve nakit çekim işlemlerinde uygulanacak azami akdi faiz oranı da yüzde 1,36’den eylülde yüzde 3,57’ye, azami gecikme faiz oranı da yüzde 1,66’dan yüzde 3,87’ye çıktı.
Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur etkisinden arındırılmış toplam kredi büyümesi 1 Eylül haftası itibariyle yüzde 18,94’e yükseldi. 25 Ağustos haftasında bu oran yüzde 17,99 seviyesinde bulunuyordu. Tüketici kredilerinde 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış büyüme ise yüzde 22,9 oldu. Tüketici kredilerinde son iki haftada bir ivmelenme gözleniyor. Ticari kredilerde ise 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme ise yüzde 6,45 oldu. Bir önceki hafta yani 25 Ağustos haftasında yüzde 6,6’ya çıkmıştı. Ticari kredi büyümesinde hafif bir ivme kaybı yaşandı.
Kamuda ve özelde tüketici kredileri hızlandı
Kamu bankalarında 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 19,33 olurken, arındırılmamış tüketici kredi büyümesi ise yüzde 9,28’e yükseldi. Tüketici kredileri 25 Ağustos’taki yüzde 5,41 büyüme seviyesinden hızlı bir yükseliş gösterdi.
Özel bankalarda ise 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış daralma ise yeniden hızlandı ve yüzde 7,86 küçülme gösterdi. Tüketici kredileri ise özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış olarak yüzde 32,56 büyüme gösterdi.
PPK’da yavaşlamaya dikkat çekilmişti
Hem Merkez Bankası’nın hem de ekonomi yönetiminin OVP’de dikkat çektiği konuların başında da tüketici kredileri geliyor. Merkez Bankası son PPK özetlerinde kredi büyümesinin iç talebi artırarak enflasyon üzerinde risk oluşturduğuna işaret ederken temmuz PPK döneminden bu yana ihtiyaç kredi büyümesinin yavaşlama eğilimini sürdürdüğü kaydedildi. PPK özetlerinde “İhtiyaç kredilerinde 14 Temmuz 2023’ten bu yana artış oranı yüzde 0,8 olmuştur” denilerek Bu gelişmede kredi büyümesine dayalı menkul kıymet tesisi uygulamasının kapsamının genişletilmesinin etkili olduğu vurgulandı. Merkez Bankası temmuz PPK dönemine kıyasla yüzde 3 büyüyen Türk lirası ticari kredilerin yıllık büyüme oranının da yüzde 63,5 seviyesinde gerçekleştiğini belirtti. Ancak son haftada Merkez Bankası’nın PPK özetlerinde yer verdiği eğilim tersine dönmüş gibi görünüyor.
