ŞEBNEM TURHAN
Merkez Bankası’nın hem sadeleşme adımları hem de politika faizinde yaptığı artışlar kredi ve mevduat faizlerinde rekor seviyelerin görülmesine yol açtı. Merkez Bankası ortalama verilerine göre TL cinsi ticari kredi faizi yüzde 40,87 ile 29 Ağustos 2003’teki yüzde 40,96’dan sonraki en yüksek seviyesini gördü. İhtiyaç kredisi faizi de 12 Nisan 2002’de gördüğü yüzde 60,82 seviyesinin ardından ilk kez 8 Eylül itibariyle yüzde 59,71’e kadar çıktı. Kredi faizlerindeki yükselişe yine Merkez Bankası’nın TL mevduatı özendirme hamlelerinin etkisiyle TL mevduat faizleri de eşlik etti. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi 4 Temmuz 2003’te gördüğü yüzde 40,91 seviyesinin ardından ilk kez 8 Eylül’de yüzde 40,87’ye yükseldi. Böylece hem mevduat hem kredi faizleri 20 yılın zirvelerine çıkarken, ticari kredi faiziyle 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi de eşitlenmiş oldu. İhtiyaç kredi faizi ise yıllık enflasyonu aştı.
Seçim öncesi ticari kredi faizi yüzde 14-15 idi
Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında yeni ekonomi yönetimi ve yeni Merkez Bankası geleneksel politikalara dönüş yapmış ve ilk hamle olarak politika faizinde artışlara gitmişti. Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde ticari kredi faizleri yüzde 14-15 seviyelerinde seyrederken, ilk olarak haziran PPK toplantısındaki politika faizi artışının hemen ardından yüzde 25’e dayandı, ardından ise ivme kazanarak yükselişini sürdürdü. Temmuz Para Politikası Kurulu kararının ardından yüzde 30’u geçen ticari kredi faizleri ağustos toplantısı sonrasında ise yüzde 40’ı aştı.
Seçim öncesi Merkez Bankası verilerine göre 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 46 seviyesinde bulunurken haziran başında yüzde 30’un altına haziran sonunda ise yüzde 20’nin altına geriledi. Temmuz başında tek haneye gerileyen 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi ağustos ortasında yüzde 1,73’e kadar indi. Ardından Merkez Bankası’nın faiz üst sınırına yönelik attığı adım sonrasında hareketlenme yaşanan ticari kredi büyüme hızı ise 8 Eylül itibariyle yüzde 8,11’e geldi. Kamu bankalarında 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi 8 Eylül itibariyle yüzde 22,7’ye yükselirken, özel bankalarda ise daralma trendi sürüyor. 11 Ağustos’ta özel bankalarda yüzde 14,22 küçülme yaşayan ticari kredilerde 8 Eylül itibariyle küçülme yüzde 7,92 oldu.
TL mevduat faizinde hızlı yükseliş bekleniyor
Merkez Bankası verilerine göre 8 Eylül itibariyle 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 40,87 ile 20 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Her ne kadar ortalama bir mevduat faizi verisi olsa da bankaların özellikle kur korumalı mevduattan standart TL mevduata dönüşte yüzde 45’in üzerinde faiz teklif ettiği bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgilerden biliniyor. Merkez Bankası dün aldığı yeni karar ile KKM’nin TL mevduat sayılmasına son verdi ve TL mevduat payı rasyosuna göre komisyon uygulamasından vazgeçti. Artık sadece KKM’ye dönüşüm hedefi ile KKM yenileme hedeflerine yönelik rasyolar takip edilecek. Bu durum bankacılık sektörü kaynaklarına göre TL mevduat faizinin yüzde 50’yi aşmasına neden olabilir.
İHTİYAÇ KREDİ FAİZİ TÜKETİCİ ENFLASYONUNU AŞTI
İhtiyaç kredisi faizi ise seçim öncesinden bu yana yükseliş trendindeydi ve bu seçim sonrasında da devam etti. Haziran başında yüzde 40’ı aşan ihtiyaç kredi faizleri PPK kararlarının da etkisiyle hızla yükseldi ve ilk olarak eylül başında yüzde 50’yi aştı. 8 Eylül itibariyle ise yüzde 59,71 ile hem 21 yılın rekorunu kırdı hem de yıllık tüketici enflasyonunu aştı. Ağustos itibariyle yıllık tüketici enflasyonu yüzde 58,94 seviyesinde bulunuyor. Merkez Bankası verileri seçimlerin ilk turu öncesinde bankacılık sektörünün yüksek faizlerin de etkisiyle ihtiyaç kredisinde oldukça hızlı bir büyüme yaşadığını gösteriyor. Toplamda tüketici kredilerinde büyüme yüzde 99,16 olurken kamu bankalarında yüzde 123,65, özel bankalarda ise yüzde 84,53 seviyesindeydi. Merkez Bankası’nın hamleleriyle birlikte tüketici kredi büyümesi ivme kaybı yaşadı. Haziran başında büyüme hızında kamuda yüzde 50’nin özelde ise yüzde 70’in altına gelindi. Ama yine de tüketici kredilerinde özel bankalar çok da frene basmadı. 8 Eylül itibariyle toplam tüketici kredi büyümesi yüzde 25,68 olurken hız kamu bankalarında yüzde 5,72, özel bankalarda ise yüzde 30,37 seviyesinde hesaplandı.
