Şebnem TURHAN
Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde uygulanan düşük faiz politikası kredi kartı, nakit çekim, kredili mevduat hesabı ve gecikme faizlerinin kredi faizlerinin çok çok altında kalmasına neden oldu ve kredi kartı harcamaları çok hızlı bir yükseliş trendi gösterdi. Yeni ekonomi yönetimiyle birlikte başlayan politika faizi artışları kartlı harcamalarda yavaş da olsa frene basıldığını ortaya koydu. Merkez Bankası verilerine göre haftalık ortalamalardan yapılan hesapla ekimde kartlı harcamalarda geçen yılın aynı dönemine göre artış yüzde 118,5’e indi, eylül ayına göre ise yüzde 0,68’lik gerileme yaşandı.
Gecikme ve nakit çekim faizleri katlandı
Merkez Bankası haziran ayı Para Politikası Kurulu toplantısı öncesinde kredi kartı işlemlerine uygulanacak azami akdi faiz oranı yüzde 1,36, azami gecikme faizi oranı yüzde 1,66, nakit çekim ve kredili mevduat hesapları için faiz oranı yüzde 1,36, azami gecikme faiz oranı yüzde 1,66 idi. Hazirandaki PPK’da yapılan 650 baz puan politika faizi artışı sonrasında temmuz itibariyle kredi kartı işlemlerindeki azami akdi faiz oranı yüzde 1,91’e, gecikme faiz oranı yüzde 2,21’e çıktı. Üst üste gelen faiz artışları sonrasında ekim itibariyle kart işlemlerinde faiz yüzde 3,26, gecikme faizi yüzde 3,56 oldu, nakit çekim ve KMH faizi yüzde 4,02’ye bu alanlardaki gecikme faizi de yüzde 4,32’ye yükseldi. Haziranda yüzde 1,36 seviyesinde olan azami akdi faiz oranı ve gecikme faiz oranı iki katından fazla, nakit çekim ve KMH faiz oranları da 3 katından fazla arttı.
Temmuzda vergi artışları etkili oldu
Temmuz ayında yüklü özel tüketim vergisi ayarlamaları fiyatlara büyük ölçüde etki etmiş olsa da ağustos ayından itibaren tüketicilerin kartlı harcamalarda yavaş da olsa frene basma eğiliminde olduklarını ortaya çıktı. Merkez Bankası verilerinin haftalık ortalamaları alınarak aylık bazda yapılan hesaplamalara göre kartlı harcamalar ocakta geçen yılın ocak ayına göre yüzde 148,5, şubatta yüzde 110,6 arttı. Şubattaki hız kaybında büyük deprem felaketinin etkisi var. Mart, nisan ve mayısta harcamalar hızlanırken haziran seçim sonrası tüketicinin de bekleyişte olduğu ay olarak öne çıktı ve geçen yıla göre artış hızı yüzde 112’ye indi. Temmuzda politika faizi artışlarının ilk etkili olduğu ay idi ve yüklü ÖTV zamları da devreye girdi. Bu etkilerin ışığında geçen yılın aynı ayına göre temmuzda kartlı harcamalarda artış yüzde 134,6 oldu. Ağustosta hafif bir hız kaybı ile yüzde 125,5’e gerileyen kartlı harcamalarda artış hızı eylülde yüzde 123,8’e indi. Ekimin ilk iki haftasında geçen yılın aynı dönemine göre artış hızı ise yüzde 118,5’e düştü.
Aylık artışlarda da ekimdeki hız kaybı dikkat çekti. Nisan, mayıs ve haziranda bir önceki aya göre sırasıyla yüzde 9,4, yüzde 8,7, ve yüzde 6,5 artan kartlı harcamalar temmuzda ise hazirana göre yüzde 15 yükseldi. Ağustosta temmuza göre yüzde 3,9 artan kartlı harcamalar eylülde eğitim harcamalarının artışının etkisiyle ağustosa göre yüzde 5 yükseldi. Ekime gelindiğinde ise artış yerini düşüşe bıraktı ve ekimde eylüle göre kartlı harcamalar yüzde 0,68 geriledi. Uzmanlar kartlı harcamalarda bir ivme kaybı görüldüğünü ancak yüksek seyrin devam ettiğini dile getirdi. Uzmanlar daha fazla parasal sıkılaşma ihtiyacı olduğunu kartlı harcamalardaki yüksek seyrin de ortaya koyduğunu belirtirken perşembe günü yapılacak olan Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısının ardından politika faizi artışı yanı sıra kredi kartı harcamalarında uzun süredir beklenen yeni sıkılaştırma adımlarının atılabileceğine işaret etti.
PPK’dan perşembe günü faizde 5 puan daha artış bekleniyor
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu perşembe günü politika faizi kararını açıklayacak. Yeni Merkez Bankası yönetimi 4 toplantıda politika faizini yüzde 8,5’ten yüzde 30’a yükseltti. Beklentiler ekim toplantısında da faizin 5 puan artırılarak yüzde 35’e çıkarılması yönünde şekilleniyor. TCMB PPK toplantısına ilişkin AA Finans’ın beklenti anketine katılan ekonomistler, politika faizinin 500 baz puan artırılarak yüzde 35’e çekileceğini tahmin ediyor. Ekonomistlerin yıl sonu politika faizi beklentilerinin medyanı ise yüzde 40 oldu. Anket sonuçlarına göre, 250 ila 500 baz puanlık bir artırım öngören ekonomistlerin politika faizi beklentileri yüzde 32,50 ile yüzde 35,00 arasına yer aldı. Morgan Stanley’in dün yayımladığı raporda TCMB’nin hedeflediği dezenflasyon patikasına yönelik yukarı yönlü riskleri göz önünde bulundurarak politika faizinde 500 baz puanlık bir artış daha yapılarak yüzde 35’e çıkmasını beklediği yer aldı. Kuruluşa göre, TCMB, enflasyon beklentilerini yönlendirmek ve dolarsızlaşmayı desteklemek için faizlerde ve makro ihtiyati araçlarda daha fazla sıkılaştırma adımları atma sinyalini muhtemelen tekrarlayacak. Morgan Stanley, TCMB’nin 2 Kasım’da açıklayacağı yeni Enflasyon Raporu’nda yakın vadeli enflasyon tahminlerinde önemli bir yukarı yönlü revizyon yapacağını da düşünüyor ve TCMB’nin yılsonu tahminlerini daha önce yüzde 58’den OVP’deki seviyelere yaklaştırmasını bekliyor.
Harcama gruplarında da artış hızı yavaşladı
Merkez Bankası verilerinde harcama gruplarında haftalık ortalama alınarak yapılan aylık karşılaştırmalar da hız kaybını teyit eder nitelikte. Kartlı harcamalarda en fazla yer tutan akaryakıt, çeşitli gıda, giyim ve ayakkabı ile market ve AVM harcamalarında ekim ayı hız kaybıyla başladı. Akaryakıt harcamalarında geçen yıl ekime göre artış yüzde 96 olurken, bu artış hızı eylül ayında yüzde 109 seviyesinde bulunuyordu. Çeşitli gıdalara yapılan kartlı harcamalarda artış ekimde yüzde 135,1 oldu, yine aynı artış hızı eylülde yüzde 153,1 seviyesindeydi. Giyim ve ayakkabıya eylülde yüzde 104,8 olan geçen yılın aynı ayına göre artış hızı ekimde yüzde 101,7’ye inerken, market ve AVM harcamalarında geçen yılın aynı ayına göre eylüldeki yüzde 104,4’lük artış ekimde yüzde 98,1’e indi.
