Şebnem TURHAN
Dolar ve Euro satışında bankalararası piyasa ile serbest piyasa ve bankaların satışlarında makas açılmaya devam ederken döviz piyasalarında ilginç gelişmeler yaşanıyor. Kur korumalı mevduat 1.9 trilyon liraya yükselirken, net uluslararası rezervler 12 milyar dolara indi. Fiziki döviz talebi ise artıyor.
Türkiye ekonomisinde son dönemin en önemli konusu döviz kurları. TL karşısında yükselen dolar ve Euro’nun yanı sıra bankalararası piyasa ile efektif döviz satışı arasındaki fark 1 lirayı aştı. Öte yandan efektif döviz yani piyasadaki yabancı para hacminde de 14 Nisan haftasında 2.2 milyar dolar düşüş var. Aynı hafta kur korumalı mevduat ise 1.9 trilyon lira ile tarihi zirvesinde, net rezervler ise 25 haftanın dibinde. Buna karşın yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı da 14 Nisan haftasında 605 milyon dolarlık düşüş var. Döviz piyasalarında birbirine zıt işlemler olmaya devam ederken uzmanlar seçim belirsizliği nedeniyle yurtiçi talepte yükselişin devamının muhtemel olduğunu vurguladı.
KKM’de haftalık en yüksek artış
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun 14 Nisan ile biten haftaya ilişkin verilerine göre bankalardaki kur korumalı mevduat hesabı hacmi 1 haftada 113.7 milyar lira artarak 1 trilyon 890 milyar 584 milyon liraya çıktı. Yani 98 milyar dolara ulaşıldı. 1 haftada 113.7 milyar liralık artış daha önce hiç gerçekleşmemişti. Geçen yıl şubatta tüzel kişiler vergi avantajı sağlanarak KKM’ye dahil edildiğinde haftalık 85 milyar liranın üzerinde yükseliş 14 Nisan haftasına kadarki en yüksek artış idi. Geçen yıl sonuna göre KKM hesaplarında 475.3 milyar lira oldu. Güncel kur ile geçen yıl sonundan bu yana 24.5 milyar dolarlık artış var. KKM’de faiz üst sınırının kaldırılması, bankalara TL’ye dönüşüm ve TL mevduat oranı hedefl eri konması KKM artışının bu kadar hızlı olmasının nedenlerini oluşturuyor. Bankacılık sektörü kaynaklarının verdiği bilgiye göre KKM hesaplarında dövizden dönüşlerde dolar cinsi yıllık faiz yüzde 30-35’leri buluyor.
KKM artmaya devam ederken yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı parite etkisinden arındırılmış olarak 14 Nisan haftasında 605 milyon dolar geriledi. Bu gerilemede 945 milyon dolarlık dolar cinsi döviz mevduatlarındaki düşüşün etkisi büyük. Euro ve altın hesaplarında pariteden arındırılmadığında artış yaşandı. Önceki haftalarda ise hem KKM hem de döviz mevduatları yükseliş yaşadı.
Net uluslararası rezervler 12 milyar dolar
Merkez Bankası haftalık para ve banka verileri 14 Nisan haftasında IMF tanımlı net uluslararası döviz rezervlerinde gerileme olduğuna işaret ediyor. Merkez Bankası verilerine göre 7 Nisan haftasında 13.8 milyar dolar olan net uluslararası rezervler 14 Nisan haftasında 12 milyar dolara indi. 1.8 milyar dolarlık düşüş yaşandı. Geçen yıl sonundan bu yana düşüş ise 15.5 milyar dolara ulaştı. Son 4 haftada net uluslararası döviz rezervleri 8 milyar dolar azaldı.
Merkez Bankası toplam rezervleri ise 14 Nisan haftasında bir önceki haftaya göre 428 milyon dolar artarak 121 milyar 531 milyon dolara yükseldi. Verilere göre, 14 Nisan itibarıyla Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, 920 milyon dolar artışla 69 milyar 411 milyon dolara çıktı. Brüt döviz rezervleri, 7 Nisan’da 68 milyar 491 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Söz konusu dönemde altın rezervleri ise 493 milyon dolar azalarak 52 milyar 612 milyon dolardan 52 milyar 119 milyon dolara indi. Böylece Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 14 Nisan haftasında bir önceki haftaya kıyasla 428 milyon dolar artışla 121 milyar 103 milyon dolardan 121 milyar 531 milyon dolara yükseldi.
Yabancı para banknotlar sert azaldı
Fiziki döviz talebinin takip edildiği yabancı para banknotlar ise 14 Nisan haftasında düşüşe işaret ediyor. Merkez Bankası verilerine göre 14 Nisan haftasında yabancı para banknotlar 133 milyar 693 milyon 349 bin liraya indi. Son 4 haftada efektif döviz 46.2 milyar lira yani 2.2 milyar dolar azaldı. Uzmanlar döviz piyasalarında oldukça ilginç gelişmelerin yaşandığına işaret ederken döviz işlemlerine getirilen her düzenlemenin ve seçim belirsizliğinin fiziki döviz talebine artış olarak yansıdığını vurguladı. Öyle ki son haftalarda bankalararası piyasa ile serbest piyasa ile bankadan döviz satış fiyatı arasındaki makas oldukça açıldı. Geçen hafta perşembe günü kapanış itibariyle bankalararası piyasada dolar 19.4 liradan işlem görürken serbest piyasada 20.46 liradan satıldı. 1 liranın üzerinde farkla satış gerçekleştirilirken Euro işlemlerinde de durum farklı değil. Yine bankalararası piyasada Euro 21.32 liradan işlem gördü, serbest piyasada ise Euro 22.40 liradan satıldı. 1.1 liralık makas bankalararası piyasa ile serbest piyasa arasında oluştu.
Yabancı son 1 yılda 5 milyar dolarlık menkul kıymet sattı
Merkez Bankası haftalık menkul kıymet istatistikleri ise yabancı yatırımcıların 5 haftanın ardından net alıcı olduğunu ortaya koydu. Verilere göre 14 Nisan ile biten haftada yabancı yatırımcılar 179 milyon dolarlık hisse senedi aldı. 6 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve 400 bin dolarlık Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) sattı. Yabancı yatırımcıların 7 Nisan itibarıyla 24 milyar 763,9 milyon dolar olan hisse senedi stoku, 14 Nisan’da 25 milyar 880,8 milyon dolara çıktı. Aynı dönemde yurt dışında yerleşik kişilerin DİBS stoku 1 milyar 225 milyon dolardan 1 milyar 147,5 milyon dolara, ŞBS stokları da 75,2 milyon dolardan 74,5 milyon dolara indi. Yılbaşından beri yabancı yatırımcılar toplam 822.3 milyon dolarlık hisse senedi satışı, 79.6 milyon dolarlık DİBS alımı ve 9,6 milyon dolar ŞBS satışı yaptı. Yurt dışı yerleşikler böylelikle 2023 yılında toplam 752.2 milyon dolarlık menkul kıymet satışı gerçekleştirmiş oldu. Son 1 yıllık süre zarfında yabancı yatırımcılar 3 milyar 837,2 milyon dolarlık hisse senedi satışı, 1 milyar 121,5 milyon dolarlık DİBS satışı ve 26 milyon dolar ŞBS satışı gerçekleştirirken menkul kıymet piyasasından 4 milyar 984,7 milyon dolar yabancı çıkışı oldu.
