Şebnem TURHAN
Dolar ve Euro’nun 27 Mayıs seçimleri sonrasında kamu kontrolünden azat edilmeleri TL’de değer kaybını hızlandırdı. TL çoğunluğu seçimden sonra olmak üzere döviz kurlarına karşı yüzde 28 değer kaybederken dolar 26 Mayıs’tan bu güne TL karşısında yüzde 30,4’ün üzerinde Euro ise yüzde 33 yükseldi. Yılbaşından bu yana ise dolarda yükseliş yüzde 40’ı, Euro’da ise yüzde 42’yi buldu. Kurlardaki bu yükseliş döviz mevduat hesaplarının da yönünü yeniden yukarı çevirmesine neden oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre bankacılık sektöründe toplam mevduatlar içinde döviz mevduat hesaplarının oranı yüzde 42,6’ya yükseldi. 26 Mayıs haftasında yüzde 39,4’e kadar gerilemişti. BDDK haftalık verilerine göre yılbaşında yüzde 46,8 olan döviz mevduatlarının toplam mevduatlardaki oranı son üç haftada artıyor. 16 Haziran haftası itibariyle döviz mevduat hesaplarının dolar karşılığı 204,3 milyar dolara yükseldi. Toplam mevduatın dolar karşılığı ise kurlardaki yükselişin etkisiyle 479,5 milyar dolara indi. Kamunun TL’nin değerini tutmak için döviz satışı yaptığı haftalarda toplam mevduatın dolar karşılığı 533,2 milyar dolara kadar yükselmişti. Döviz mevduatlarında artış toplam mevduatın dolar karşılığında azalma olunca döviz mevduatlarının toplam mevduattaki oranı da artış trendine girdi. Yıl boyunca uzunca bir süre yüzde 39-40 seviyelerinde kalan döviz mevduatının toplam mevduat içindeki oranı yüzde 42,6’ya çıktı.
Şirketlerin döviz mevduatı artışı daha hızlı
Gerçek kişilerin bankacılık sektöründe toplam döviz mevduatı 126,5 milyar dolar olurken, tüzel kişilerin döviz mevduatı da 73,4 milyar dolar hesaplandı. Gerçek kişilerin toplam mevduatında döviz mevduatının oranı yüzde 45 olurken, tüzel kişilerin ise yüzde 45,8’e çıktı. Yılbaşında gerçek kişilerin döviz mevduatının toplam mevduattaki oranı yüzde 51,05, tüzel kişilerin ise yüzde 46,7 seviyesinde bulunuyordu. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turu öncesinde gerçek kişilerin döviz mevduatının oranı yüzde 42,9’a, tüzel kişilerin ise yüzde 41,8’e gerilemişti.
Kamu mevduat bankalarında yüzde 38’e kadar inmişti
Kamu mevduat bankalarında yılbaşında toplam mevduat içinde yüzde 44,3 seviyesinde olan döviz mevduatının oranı yüzde 38,1’e kadar gerilemişken son veri itibariyle yüzde 40,5’e yükseldi. Gerçek kişilerin döviz mevduatının oranı yüzde 45,6’ya gelirken yılbaşında bu oran yüzde 52,4 seviyesinde bulunuyordu. Tüzel kişilerin kamu mevduat bankalarında yılbaşında yüzde 46,4 olan döviz mevduat oranı 16 Haziran haftası itibariyle yüzde 45,7’ye geldi.
Yerli özel bankalarda yüzde 46 seviyesinde
Yerli özel mevduat bankalarında ise toplam mevduat içinde döviz mevduatının oranı yüzde 46 seviyesine çıktı. Yılbaşında bu oran yüzde 49,5 seviyesindeydi. Seçim öncesinde ise yüzde 43,4’e kadar gerilemişti. Gerçek kişilerin döviz mevduatının toplam mevduattaki oranı yüzde 46,8’e, tüzel kişilerin ise yüzyüzde 46,2’ye yükseldi. Tüzel kişilerin yılbaşında döviz mevduatının toplam mevduata oranı yüzde 47,2 seviyesindeydi. 16 Haziran haftası itibariyle sadece 1 puanlık fark kaldı.
Yabancı mevduat bankalarında ise toplam mevduatta döviz mevduatının oranı yüzde 40,5 seviyesinde. Yılbaşında bu oran yüzde 46,2 idi. Gerçek kişilerin yabancı mevduat bankalarında döviz mevduatının oranı yüzde 39,9 seviyesinde yılbaşında ise yüzde 47,1 seviyesinde bulunuyordu. Gerçek kişilerin döviz mevduat oranı yüzde 36 seviyesine kadar gerilemişti. Tüzel kişilerin toplam mevduatında döviz mevduatının oranı yüzde 43 olarak hesaplandı. Yılbaşında bu oran yüzde 45 seviyesindeydi.
Net uluslararası rezervlerde 8,5 milyar dolar artış
Merkez Bankası’nın (TCMB) TL’yi savunmak için rezerv kullanımını bırakmasıyla birlikte net uluslararası rezervlerin 23 Haziran haftasında 8,5 milyar dolar ile tarihin en büyük artışı gerçekleştirdiği hesaplandı. Reuters’ın başvurduğu dört bankacının hesaplamalarına göre net rezervlerin 16 Haziran’daki 473 milyon dolar düzeyinden 23 Haziran’da yaklaşık 9 milyar dolara yükselmesi bekleniyor. Bankacıların net rezervlerdeki artış tahminleri 8,2-9 milyar dolar aralığında yer aldı. TCMB verilerine göre net rezervlerde bundan önceki en hızlı artış Şubat 2002’nin ilk haftasında yaklaşık 8,2 milyar dolarla gerçeklemişti. Aynı bankacılar altın ve brüt döviz rezervlerinden oluşan toplam rezervlerin ise geçen hafta yaklaşık 4,5 milyar dolar artışla 107.5 milyar dolara yükseleceğini hesapladı. Dört ekonomistin tahmin bandı 4,3-4,8 milyar dolar arasında gerçekleşti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de Twitter adresinden yaptığı açıklamada “TCMB analitik bilanço verilerine göre, net uluslararası rezervler geçen hafta 8,5 milyar dolar ile tarihin en büyük haftalık artışını kaydetti. Rasyonel politikalara dönüş kademeli olarak devam edecek. Rezervleri daha da güçlendirmek için ülkemize ilave dış kaynak teminine yönelik çalışmalarımızı hızlandırıyoruz. Ayrıca, TL cinsi enstrümanları cazip hale getirmeye devam edeceğiz. Bu çerçevede Kur Korumalı Mevduat’ta stopaj desteğini yılsonuna kadar uzatıyoruz” dedi.
Tüm vadelerde Stopaj oranı artırıldı
Döviz kurlarındaki hareket sürerken bankacılık sektöründe stopaj oranları yeniden düzenlendi. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle vadesine göre yüzde 18-20 oranında döviz mevduat hesaplarına uygulanan stopaj oranı tüm vadelerde yüzde 25’e çıkarıldı. Öncesinde açılan veya vadesi yenilenen döviz tevdiat hesaplarına ödenen faizlerden vadesiz ve ihbarlı hesaplar ile 1 yıla kadar (1 yıl dahil) vadeli hesaplarda yüzde 20, 1 yıldan uzun vadeli hesaplarda yüzde 18 olarak uygulanıyordu. Kur korumalı mevduat hesaplarında ise stopaj desteği yılsonuna kadar uzatıldı. BDDK verilerine göre kur korumalı mevduat hesapları 16 Haziran haftasında yüzde 2 arttı, net giriş 52.3 milyar TL oldu. Toplam kur korumalı mevduat hacmi ise 2.63 trilyon TL’ye ulaştı.
