Şebnem TURHAN
Ödemeler dengesi nisanda 5,4 milyar dolar açık verdi ve piyasanın 4,5 milyar dolar seviyesindeki beklentilerini aştı. 12 aylık yıllıklandırılmış cari açık 57,8 milyar dolara çıkarken bu 11 yılın zirvesi olarak belirlendi. İhracatın ithalattan sert daralması nisanda cari açığı artırıcı etki yaparken net hata noksan kaleminden ise 3,7 milyar dolarlık çıkış gerçekleşti. Yılın ilk dört ayındaki cari açık da geçen yılki 20,3 milyar dolar seviyesinden 29,7 milyar dolara yükseldi. Türkiye ekonomisinde 18 aydır üst üste cari açık veriliyor.
Merkez Bankası verilerine göre cari işlemler hesabı nisanda 5 milyar 404 milyon dolar açık verdi. 2022 Nisan’da cari açık 2,5 milyar dolar seviyesindeydi. Altın hariç cari açık ise geçen yıl nisandaki 2,1 milyar dolardan 4,3 milyar dolara yükselirken, enerji hariç cari denge geçen yıl nisandaki 3,8 milyar dolar fazladan bu yıl nisanda 1,6 milyar dolar açığa döndü. Geçen yıl nisanda 4,2 milyar dolar fazla veren altın ve enerji hariç çekirdek cari denge ise bu yıl nisanda 480 milyon dolar açık verdi. 12 aylık yıllıklandırılmış cari açık marttaki 54,9 milyar dolar seviyesinden nisanda 57,8 milyar dolara çıktı.
İhracattaki sert daralma dış açığı artırdı
Verilere göre ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 7 milyar 16 milyon dolarlık açık verdi. Bunda ihracatın ithalattan daha sert daralması etkili oldu. Nisanda ithalat yıllık bazda yüzde 4,8 ihracat yüzde 17,2 oranında daralma göstermişti. Geçen yıl nisanda ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı 4,3 milyar dolar seviyesinde bulunuyordu. Hizmetler dengesi kaynaklı girişler ise 2 milyar 915 milyon dolar oldu. Seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler ise 2 milyar 198 milyon dolar olarak hesaplandı. Yıllık bazda taşımacılık gelirleri yüzde 26, net seyahat gelirlerinde yüzde 7,7 arttı. Toplam hizmet gelirlerindeki artış yüzde 4,3 ile hız kesti. 2022 Nisan’da 895 milyon dolar olan birincil gelir hesabından çıkış 2023’ün aynı ayında 1,3 milyar dolara çıktı.
Nisanda yabancı yatırımcılar 232 milyon dolarlık gayrimenkul alımı yaparken toplamda doğrudan yabancı yatırımlarda net giriş 784 milyon dolar oldu. Yabancı yatırımcılar Türk hisse senetlerinden net 37 milyon dolar, devlet iç borçlanma senetlerinde net 6 milyon dolarlık satım gerçekleştirdi. Verilere göre bankalar ve diğer sektörler yurtdışı tahvillerde nette sırasıyla 190 milyon dolar ve 800 milyon dolar ödeme gerçekleştirirken genel hükümet 159 milyon dolar net dış borçlanmaya gitti. Nisanda Hazine vadesi gelen 1.25 milyar dolar ve 1.4 milyar Euro tutarındaki Eurobond ödemelerine karşılık 2.5 milyar dolarlık Eurobond ihracı yaptı. Tüm bunlarla birlikte nisan ayında toplamda portföy yatırımları kaleminde 1.2 milyar dolarlık çıkış yaşandı. Resmi rezervler yaklaşık 8.2 milyon dolar azalırken net hata noksan kaleminde 3.7 milyar dolar çıkış meydana geldi. TSKB Baş Ekonomisti Şakir Turan yayımladığı notta nisanda cari açığın dış ticaret açığındaki artış ve birincil gelir hesaplarındaki çıkışın artasına karşın hizmet gelirlerindeki toparlanmanın hız kesmesiyle yüksek geldiğini belirterek şu noktalara dikkat çekti: “Bununla birlikte sermaye akımlarındaki zayıf seyir ve şirketlerin nette borç ödeyici olmaları finansman tarafındaki kırılganlıklara yol açarak net hata noksandaki çıkışla birlikte rezervlerde azalışa yok açtı. Önümüzdeki aylarda enerji fiyatlarındaki düşük seviyeler ve mevsimsel etkilerle dış dengede toparlanmanın yaşanabileceğini düşünüyoruz. Orta vadede ise dış talepteki gelişmelerin ve yeniden inşa faaliyetlerinin hızının cari açığın seyri açısından belirleyici olacağını değerlendiriyoruz.”
Açık mayısta 9 milyar dolara gelebilir
Dinamik Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan da cari açıktaki olumsuz performansın en önemli nedeninin ihracattaki daralma oranının ihracattan çok daha fazla olması olduğunu kaydederek “TL’nin uzun süredir kurun sabit tutulmasını amaçlayan bazı önlemler nedeniyle aşırı değerli bölgede kalması ihracat açısından olumsuz faktörlerden biri oldu. Hizmetler dengesi ise 2.9 milyar dolar fazla verdi. Turizm mevsimi ile beraber biraz daha olumlu bir tablo ile yüksek döviz girişi etkisini bu tarafta görebiliriz. Dolayısıyla hizmet gelirlerinden gelen pozitif katkının devam etmesi beklenmektedir” dedi.
Dolar/TL kurunun dün itibariyle 23.65 seviyesine geldiğini hatırlatan Erkan şunları söyledi: “Kurun serbest dalgalanmaya geçmesi ve daha az müdahale edilmesi ihracat açısından olumlu bir durum, ancak ihracatçının sağlıklı bir gelişme açısından biraz daha değer kaybeden bir TL arzuladığını biliyoruz. Kurun gerçekçi seviyeye gelmesi ihracatın gelişimi açısından da engelleyici bir faktörü elemine edecektir. Öte yandan, döviz yokluğunun da imalat sektörü açısından sorun oluşturduğunu belirtmek lazım, çünkü ithalat yapmadan üretim yapılamamakta ve ara malı ithalatının da tamamına yakını imalat sektörü tarafından yapılmaktadır. Cari açık mayısta 9 milyar dolara yakın gelebilir.”
Yabancı mayısta borsada net satışçı
Borsa İstanbul’da, yabancı yatırımcılar Mayıs ayında 573.9 milyon dolar net satış yaptılar. Geçen ay Borsa İstanbul’da (BİST) yabancı yatırımcılar Pay Piyasalarında yaptıkları işlemlerde 573.9 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdiler. Yabancı yatırımcılar Mayıs 2023’de BİST’de 23 milyar 701.8 milyon dolarlık alış ve 24 milyar 275.7 milyon dolarlık satış işlemi yaptı. Borsa İstanbul’da yabancı yatırımcıların payı mayıs ayı sonunda yüzde 27,63’e geriledi.
Turizmden mayısta olumlu katkı
Galata Menkul Değerler de yayımladıkları notta üst üste 18’inci ayda cari işlemler dengesinde açık verildiğine işaret ederek şöyle denildi: “Verinin alt kırılımlarında; 7 milyar 16 milyon dolar açık veren mal ticaret dengesi yine önemli rol oynarken, hizmetler dengesinde ise 2 milyar 915 milyon dolarlık fazlalık verildi. Nisan ayı ödemeler dengesi eşitliğinde, cari işlemler dengesinin dışındaki diğer kalemlere göz attığımızda; sermaye hesabı 8 milyon dolar, fi nans hesabı 933 milyon dolar ve net hata noksan kalemi 3 milyar 684 milyon dolar açık verirken, böylece ‘genel denge’ tutarı; +8 milyar 163 milyon dolar oldu. 2023 Nisan ayı cari işlemler dengesinde; beklentilerin bir miktar üzerinde açık verildi. Mayıs ayı verisinde; özellikle ithalat rakamındaki yüksek artış kaynaklı ‘mal ticaret dengesinde’ de yüksek açık bekliyoruz. Buna karşın; hizmet gelirlerinde turizm sezonunun açılması beklenen kısmi artışla da, 7-7.5 Milyar Dolar bandında bir cari açık miktarı oluşabileceğini beklemekteyiz.”
