Mehmet KAYA
Hazine ve Maliye Bakanlığı mayıs ayı bütçe gerçekleşmeleri yayımlandı. Buna göre, mayıs ayında bütçe 118 milyar 906 milyon TL fazla verdi. Böylece mayıs ayı sonu itibariyle bütçe açığı 263 milyar 590 milyon TL’ye geriledi. Bütçe 2022’de de mayıs ayında fazla vermiş ancak daha sonra fiyat etkileri nedeniyle ek bütçe yapılmıştı. Bütçe fazlası verilmesi büyük ölçüde, deprem nedeniyle ertelenen başta kurumlar vergisi olmak üzere bazı vergi ve ödemelerin mayıs ayı içinde tahsil edilmesinden kaynaklandı. Vergi gelirleri içinde mayıs ayında ithalde alınan KDV’nin düşük seyri dikkat çekti. İthalde alınan KDV Mayıs’ta yüzde 56,1 ile en az artan vergi kalemi oldu.
Bütçeye başta deprem nedeniyle olmak üzere bir dizi gider artırıcı önlemler henüz tam yansımadı. EYT nedeniyle SGK üzerinden gelecek bütçe giderleri yanında, asgari ücret artışında işverenlere verilecek ilave destek, memur ve emekli maaşlarına yapılacak zamlar, sözleşmelilerin kadroya alınması, ücretsiz doğalgaz uygulaması önümüzdeki aylarda bütçeye etki edecek. Bütçede 2023 sonu itibariyle 659,4 milyar TL açık öngörülmüştü. Her ne kadar mayıs ayı sonu bütçe verileri hedefle uyumlu görünse de açığın ve giderlerin daha da artması bekleniyor. Bütçe detaylarına bakıldığında, tarımsal ödemeler, SGK’nın görev zararları gibi bazı kalemlerde ödeneklerin aşılması ya da yıl ödeneklerinin yüzde 60’ına yakın ödeneklerin kullanılması dikkat çekti.
Mayısta faiz giderleri aylık yüzde 473,4 arttı
Merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerine göre mayıs ayında 430,5 milyar TL gidere karşılık, 549,4 milyar TL gelir elde edildi. Mayısta 118,9 milyar TL’lik aylık bütçe fazlası yanında, yine aylık 221,6 milyar TL faiz dışı fazla gerçekleşti. Mayıs ayında bir önceki yıl aynı aya göre, gelirler yüzde 72,9 artarken, giderler yüzde 147,7 oranında arttı. Giderler içinde, faiz giderlerindeki artış yüzde 473,4 olarak belirlendi.
Ocak-mayıs döneminde, nisan ayı sonu itibariyle oluşan 382,5 milyar TL açık 263,6 milyar TL’ye geriledi. Yılın ilk 5 ayı sonunda giderler yüzde 95,4 artarken, gelirler yüzde 48,7 oranında yükseldi. Yılın ilk 5 ayı sonunda giderler içinde, deprem etkisinin de bulunduğu yatırım kalemlerindeki artışlar büyük boyutlara ulaştı. Sermaye transferlerinde 37,3 milyar TL bütçe ödeneğinin tamamı aşılarak 45,2 milyar TL harcama gerçekleşti ve önceki döneme göre artış yüzde 999,1 oldu. Sermaye giderlerinde ise önceki döneme göre artış yüzde 131,8 olarak gerçekleşti.
Ocak-mayıs dönemi itibariyle bütçe giderleri açısından toplam gerçekleşme başlangıç bütçe tahmininin yüzde 42’si olarak gerçekleşti. Bütçe gelirlerinde gerçekleşme ise yüzde 42,3 oldu. Ocak-mayıs döneminde bütçe gelirlerindeki yüzde 48,7 artışa karşılık vergi gelirleri artışı yüzde 55,6 oldu. Ertelemeler sonrası mayıs ayı itibariyle kurumlar vergisi tahsilatı başlamış olsa da önceki yıl aynı döneme göre kurumlar vergisi tahsilatının sadece yüzde 8,2 oranında artması dikkat çekti.
İthalde alınan KDV düşük
Bu arada, ithalattan alınan KDV’nin mayıs ayı sonu itibariyle hem bütçe tahmininin yüzde 31,5’inde kalması hem de artışının yüzde 46,6 ile genel ortalamanın altında oluşu dikkat çekti. Mayıs ayı sonu itibariyle dahilde alınan KDV başlangıç gelir tahminlerine göre yüzde 63,2, BSMV yüzde 51,7 ve Damga vergisi yüzde 54,6 oranında gerçekleşmeye ulaştı.
İlk 5 ayda giderler yüzde 95,4 arttı
TSKB Ekonomik Araştırmalar Baş Ekonomisti Şakir Turan yayımladığı notta mayısta tüketim üzerinden alınan vergi tahsilatlarında ayrışma olsa da toplamda güçlü artışların genel olarak devam ettiğinin görüldüğünü belirterek şunları söyledi: “Bu durum hem iç talebin dirençli kaldığını hem de fiyat baskısında iyileşmenin sınırlı kalabileceğini işaret ediyor. Bununla birlikte negatif faizli ihraç edilen enflasyona endeksli tahvillerden elde edilen gelirlerin azalması toplamda bütçe gelir artışını sınırladı. Giderler tarafında ise hızlı artışların seçim ve deprem nedeniyle sürdüğü dikkat çekiyor. Mayıs sonuçlarıyla birlikte ilk 5 ayda gelirler yüzde 48,7 artarken giderler de yüzde 95,4 ile daha yüksek oranlı artış meydana geldi. Bu sonuçlarla 2022 Ocak-Mayıs döneminde 124,6 milyar lira fazla veren bütçe dengesinde 2023’ün aynı döneminde 263,6 milyar liralık açık oluştu. Geçen yıl aynı dönemde 246,5 milyar lira fazla veren faiz dışı denge ise 25,7 milyar lira açık verir konuma geldi. Önümüzdeki dönemde gelirlerde iç talebin seyrine bağlı bir miktar yavaşlama olabilir. Giderler tarafında ise deprem sonrası yeniden inşaat faaliyetlerinden dolayı yine güçlü artışların sürebileceğini değerlendiriyoruz. Bu ortamda harcamalarda kayda değer tasarruf tedbirlerini almak kolay olmayabileceği için 2023 yılında bütçenin geçen yıla kıyasla daha zayıf bir performans kaydedebileceğini öngörüyoruz.”
