Emircan YAMAN
Borsa İstanbul, artan jeopolitik riskler, siyasi gündem, sıkı para politikasıyla yükselen mevduat faizlerinin gölgesinde yılın üçüncü çeyreği bilanço dönemini geride bıraktı. BİST30 şirketleri arasında 29 firma ilk dokuz ayda kâr elde ederken, 1 firma ise zarar elde etti. Açıklanan verilere göre BIST 30 şirketleri arasından 22 firma geçtiğimiz yıla kıyasla elde ettiği kârı artırırken, 8 firma ise geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre daha az kâr elde etti. Fakat açıklanan kârlılıklardaki artışlar, TÜİK tarafından yayımlanan yurt içi üretici fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) ile arındırıldığında, bu 30 şirketten yalnızca 16’sının reel olarak kârını artırabildiği, 14 şirketin ise reel anlamda kârlılık kaybı yaşadığı görüldü.
En çok artıran Oyak Çimento
Yayımlanan bilanço verilerine göre ilk dokuz ayda BIST 30 şirketleri arasından kârını reel olarak en çok artıran üç şirket Oyak Çimento, Pegasus Hava Yolları ve Kontrolmatik oldu. Oyak Çimento dokuz ayda yıllık bazda yüzde 136,8 reel kâr artışı yaşarken, aynı dönemde Pegasus yüzde 108,2, Kontrolmatik ise yüzde 92,6 reel kâr artışı sağladı.
Bu üç şirket arasından Oyak Çimento ve Kontrolmatik, yurt içi satışlardaki büyümeden ve yatırım faaliyetlerinden elde ettikleri gelirlerden faydalanırken, Pegasus ise satış gelirlerindeki büyüme ve finansman maliyetlerindeki durgunluktan yararlandı. Söz konusu dönemde Oyak Çimento ve Kontrolmatik’in yurt içi satışları sırasıyla yüzde 102,6 ve yüzde 327,8 büyürken, yatırım faaliyetlerinden elde ettikleri gelirler ise sırasıyla yüzde 820,3 ve yüzde 727,2 artış gösterdi. Aynı dönemde Pegasus’un toplam satışları yüzde 71,9 artışla hem dolar hem TL bazında tarihi zirvesini kaydederken, finansman gelirleri ise yüzde 4,8 azaldı.
Reel kârlılık artışından bağımsız olarak dokuz aylık dönemde en yüksek kâr elde eden üç BIST 30 şirketiyse sırasıyla 73,6 milyar TL net kâr ile Koç Holding, 69,5 milyar TL net kâr ile Türk Hava Yolları ve 57,2 milyar TL net kâr ile Garanti Bankası oldu.
2023 yılının ilk dokuz ayında döneminde en çok kâr eden sektörlerden biri de otomotiv sektörü oldu. Bu dönemde BIST 30’un otomotiv şirketleri olan Tofaş Otomotiv ve Ford Otosan, sırasıyla yüzde 66,9 ve yüzde 64,8 reel kârlılık artışı yaşadı. Tofaş yurt içi satış gelirini bir önceki yılın aynı dönemine göre TL bazında 2.5 katına çıkarırken, Ford Otosan ise yurt dışı satışlarını dolar bazında yüzde 33,2 artırdı.
Verilere kümülatif olarak bakıldığında ise BIST 30’da yer alan otomotiv şirketlerinin yurt dışı satışlarının yılın ilk üç çeyreklik döneminde yaklaşık yüzde 64 artışla 177 milyar 446 milyon TL’ye ulaştığı, yurt içi satışlarının ise aynı dönemde yüzde 162 artışla 119 milyar 450 milyon TL’ye yükseldiği görüldü. Aynı verilere dolar bazında bakıldığında söz konusu dönemde yurt dışı satışların yüzde 17,4 artışla 8 milyar dolara, yurt içi satışların ise yüzde 87,9 artışla 5 milyar 391 milyon dolar seviyesine çıktığı da hesaplandı.
Yükselen faiz gideri etkiledi
BIST 30’a dahil olan dört banka içinden Garanti Bankası üç çeyreklik dönem kârı yıllık bazda yüzde 0,6 reel olarak artarken, Yapı Kredi’nin kârı yüzde 6,4, İş Bankası’nın kârı yüzde 7,4, Akbank’ın kârı ise yüzde 8,6 reel olarak azaldı.
Yayımlanan bilanço verilerine göre bankacılık sektörü kârlılığı özellikle yükselen faiz giderlerinden olumsuz etkilendi. Kümülatif verilere göre BIST 30’a dahil olan bankaların toplam faiz gelirleri ilk üç çeyrekte yüzde 70,5 artışla 608 milyar 257 milyon TL’ye ulaşırken, faiz giderleri ise söz konusu dönemde yüzde 174,8 artarak 379 milyar 845 milyon TL’ye çıktı.
Özellikle ortodoks ekonomi uygulamalarının yaygınlaştığı üçüncü çeyrekte faiz gelir ve giderlerindeki değişim banka bilançolarına daha sert yansıdı. Üçüncü çeyrekte BIST 30 bankalarının faiz gelirleri çeyreklik bazda yüzde 45,9 artışla 268 milyar TL’ye, faiz giderlerinin ise yüzde 34,7 artışla 169 milyar TL’ye çıktı.
ST
STAğır sanayi dokuz aylık dönemde zorlandı
2023 yılının üç çeyreklik döneminde demir-çelik, petrokimya gibi ağır sanayi alanlarında faaliyet gösteren firmalarının hem maliyet artışlarından hem de sıkılaştırıcı ekonomik koşullardan olumsuz etkilendiği görüldü. Bu firmalar arasından demir-çelik alanında faaliyet gösteren Ereğli Demir Çelik ise BIST 30 firmaları arasından üç çeyreklik dönemde zarar elde eden tek firma oldu. Bu dönemde Şişecam, Sasa Polyester, Kardemir, Petkim ve Ereğli Demir Çelik geçtiğimiz yıla kıyasla hem nominal hem de reel anlamda kâr kaybına uğradı. En çok kâr kaybına uğrayan ağır sanayi firmaları ise sırasıyla 3,8 milyar TL zarar açıklayan Ereğli Demir Çelik, yüzde 68,1 reel kâr kaybına uğrayan Petkim ve yüzde 64,5 reel kâr kaybına uğrayan Kardemir Demir Çelik oldu. Ağır sanayinin bu dönemde özellikle satış durgunluğundan, maliyet artışlarından ve yükselen faiz oranlarından etkilendiği kaydedildi. Hesaplanan kümülatif verilere göre BIST 30’da yer alan bu firmaların satış gelirleri üç çeyreklik dönemde yıllık bazda yüzde 12,8 artışla 282,6 milyar TL’ye yükselirken, satış maliyetleri ise yüzde 22,8 artışla 228,7 milyar TL’ye çıktı. Aynı dönemde finansman giderleri ise yüzde 87,9 artışla 44,5 milyar TL’ye ulaştı.
