Şebnem TURHAN
Türkiye’de enflasyon mayısta Türkiye İstatistik Kurumu’nun doğalgazda ‘sıfır fiyat’ uygulaması nedeniyle aylık sadece yüzde 0,04 yükseldi ve yıllık enflasyon nisandaki yüzde 43,68’den yüzde 39,59’a geriledi. Böylece Aralık 2021’den bu yana yıllık enflasyon ilk kez yüzde 40’ın altına gerilerken çekirdek enflasyon ise aylık ve yıllık bazda manşet enflasyonun üzerinde kaldı. Ekonomistler, döviz kurlarındaki yükseliş, fiyatlama davranışlarındaki ve beklentilerdeki katılık ile bozulma nedeniyle gelecek aylarda yıllık enflasyonda düşüşün duraksayabileceğine işaret etti.
Seçim öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, mayıs ayında konutlardaki doğalgaz ücretinin alınmayacağını açıklamıştı. Bunun ardından TÜİK geçen hafta yaptığı açıklamada mayısta tüketici enflasyonu hesaplarken doğalgaz için ‘sıfır fiyat’ yöntemini kullanacağını ve bunun da enflasyonu kuvvetli şekilde düşüreceğini belirtti.
Sıfır fiyat ile 2.1 puan geriledi
TÜİK’in dün açıkladığı verilere göre doğalgazda ‘sıfır fiyat’ yönteminin etkisiyle içinde bulunduğu konut grubunda mayısta fiyatlar nisana göre yüzde 13,79 geriledi. Böylece manşet tüketici enflasyonunu konut grubu 2.1 puan aşağıya çekti. Bu enflasyonun aylık olarak neredeyse yatay kalmasına ve yıllık enflasyonun de yüzde 40’ın altına gerilemesine neden oldu.
Diğer ana harcama gruplarında ise konut grubu hariç tümünde artışlar yaşandı. En etkili olan artış ise lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti. Ekonomistlerin hizmet enflasyonunda katılaşma uyarısını yaptığı sonuçlara göre lokanta ve oteller grubunda aylık enflasyon yüzde 7,1 oldu ve manşet enflasyonu 0.61 puan yukarı yönde itti. Yaz sezonunun başladığı giyim ve ayakkabı grubu da manşet tüketici enflasyonundaki iyileşmeyi sınırladı. Giyim ve ayakkabı grubunda aylık enflasyon yüzde 9,85 oldu, manşet enflasyonu 0.54 puan yükseltti. Ulaştırma grubunda döviz kurlarının araç fiyatlarına olan etkisiyle aylık enflasyon yüzde 1,88 arttı ve manşet tüketici enflasyonunu 0.28 puan arttırdı. Ulaştırma grubunda akaryakıt fiyatlarındaki düşüşün etkisini döviz kuru etkisi sınırladı. Eğlence ve kültür grubunda aylık enflasyon yüzde 3,62 oldu, 0,12 puan manşet enflasyonu yükseltti. Ev eşyası, haberleşme, eğitim, çeşitli mal ve hizmetler ana harcama gruplarında da mayısta manşet enflasyonu artıran etki geldi.
Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda ise aylık enflasyon yüzde 0,71 oldu ve manşet enflasyonu 0.19 puan yükseltti. Gıda ve içecekler grubunda taze sebze ve meyve fiyatları ile işlenmiş gıda fiyatları enflasyonu ayrıştı. Taze meyve ve sebzelerde aylık enflasyon yüzde 5 geriledi işlenmiş gıdada ise yüzde 1,08 arttı. Son aylarda dikkat çeker süt ve et ürünlerini içeren diğer işlenmiş gıdada ise aylık enflasyon yüzde 1,23 yükseldi.
Manşet tüketici enflasyonu yıllık bazda gerilese de, çekirdek enflasyon göstergelerinde yüksek seyir devam etti. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden işlenmemiş gıda ürünleri, alkollü içecekler ve tütün ile altını hesaba katmayan “B” endeksi mayısta sınırlı düşüşle yıllık olarak yüzde 47,70, enerji fiyatlarını içermeyen “C” alt endeksi bir puanın üzerinde artışla yüzde 46,62 yükseldi. Mayısta mal yıllık enflasyonu nisandaki yüzde 38,6’dan yüzde 32,5’e inerken hizmet grubu aylık enflasyonu ise yüzde 4,6 seviyesinde geldi ve hizmet yıllık enflasyonu nisandaki yüzde 58,6’dan yüzde 59,9’a çıktı. Kirada aylık enflasyon yüzde 5,1 ile yüksek seviyede kalmaya devam etti ve kira yıllık enflasyonu nisandaki yüzde 66,8’den yüzde 71,4’e yükseldi.
Çekirdek göstergelerde ayrışan performanslar gözlendi. Mayısta B ve C endeksleri aylık bazda sırasıyla yüzde 3,6 ve yüzde 4,3 arttı. Buna karşın yıllık enflasyon B endekste yüzde 48’den yüzde 47,7’ye inerken, C endeksinde yüzde 45,5’ten yüzde 46,6’ya yükseldi. B ve C endekslerinde mevsimsellikten arındırılmış 3 aylık ortalamalarında yıllıklandırılmış değişimler ise mayısta yükseldi.
ÜFE-TÜFE makası neredeyse kapandı
Üretici fi yatlarında (Yİ-ÜFE) ise enerji kaynaklı düşüş mayısta sürdü ancak döviz kurlarındaki artışın etkisi iyileşmeyi sınırladı. Mayısta YİÜFE enflasyonu aylık yüzde 0,65 artarken yıllık üretici enflasyonu nisandaki yüzde 52,1’den baz etkisiyle yüzde 40,8’e indi. Yİ-ÜFE-TÜFE arasındaki fark ise nisandaki 8.4 puandan mayısta 1.2 puana çekildi. Mayısta imalat sanayi ÜFE’de aylık bazda yüzde 1,3 oldu. İmalat sanayinde Yİ-ÜFE yıllık enflasyonu yüzde 48,2’den yüzde 42,3’e geriledi. Üretici enflasyonunda döviz kuru duyarlılığı yüksek mallarda fiyat artışları gerçekleşti.
Uzmanlar veriyi nasıl değerlendirdi?
DÖVİZ KURLARININ SEYRİ BELİRLEYİCİ OLACAK
TSKB Ekonomik Araştırmalar Baş Ekonomist Şakir Turan: Mayısta doğalgaz başta olmak üzere enerji fi yatları, hem TÜFE hem de ÜFE gerçekleşmelerinde belirleyici oldu. Öte yandan bazı temel mallar ile hizmet kalemlerindeki gelişmeler iyileşmenin devamlılığı açısından karışık sinyaller verdi. Döviz kurlarındaki yükseliş, fi yatlama davranışlarındaki ve beklentilerdeki katılık nedeniyle önümüzdeki aylarda yıllık enflasyonda düşüşün duraksayabileceğini düşünüyoruz. Orta vadede ise döviz kuru gelişmelerinin ve küresel enflasyondaki iyileşmenin boyutunun enflasyonun seyrini belirleyeceğini değerlendiriyoruz.
ÇEKİRDEK ENFLASYON HALA SICAK
Dinamik Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan: Haziran 2023-Mayıs 2024 döneminde 25m3’e kadar doğal gaz kullanımının ücretsiz olacağını ve yılsonuna doğru enflasyonun yeniden yükselmesinin beklendiğini hatırlatmak isteriz. Kışın doğalgaz tüketimi mayıs ayının çok üzerinde olacağı ve muhtemelen birim fi yat zamlanacağı için kış aylarında faturalar geçen seneye göre yine artmış olacaktır. Bu da olumlu enflasyon etkisi yaz geçtikten sonra silinebileceği anlamına geliyor. Yeni gelen veriler itibariyle, ortodoks politikalara geçilecek olsa bile yılsonu için enflasyon beklentimizi yüzde 41,4 olarak görmekteyiz. Manşet rakam düşüşte olsa da, fi yat baskılarının yüksek kalmaya devam ettiğinin bir işareti olarak çekirdek enflasyon hala sıcak seyrediyor.
İKİNCİ YARIDA YENİDEN YÜKSELİŞE GEÇECEK
Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler: Genel enflasyon görünümünü etkileyen olumsuz faktörlere ve doğalgaz kaynaklı beklenen yükselişe karşın, haziranda baz etkisinin yardıma devam etmesiyle, yıllık TÜFE enflasyonundaki düşüşün sürmesini bekliyoruz. Ancak, hizmet enflasyonundaki katılık, beklenen kur gelişmeleri ve de seçim vaatleri ve deprem harcamaları eşliğinde hızla bozulan bütçe görünümü nedeniyle gündeme gelmesi muhtemel vergi artışlarına bağlı olarak, TÜFE enflasyonunun yılın ikinci yarısında yeniden yükselişe geçerek sene sonunda yüzde 50 seviyelerine doğru hareketlenebileceğini düşünüyoruz.
MAYISIN ZAM ŞAMPİYONU PATATES
Tüketici fi yatları bazında mayısta en fazla fi yat artışı yüzde 37,1 ile “patates ve bazı yumru bitkiler”, en fazla fi yat düşüşü ise yüzde 100 ile söz konusu ayda “sıfır fi yat yöntemi” uygulanan “şehir gazı ve doğal gaz”da gerçekleşti. TÜİK verilerine göre, patates ve bazı yumru bitkilerin fi yatlarındaki artışı yüzde 18,87 ile çocuk giyimi, yüzde 15,51 ile erkek giyimi ve yüzde 10,56 ile kadın giyimindeki artışlar izledi. Mayısta fi yatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında, yüzde 10,5 ile oteller, pansiyonlar ve diğerleri, yüzde 10,04 ile taze meyveler, yüzde 7,54 ile yiyecek hizmetleri, yüzde 7,07 ile paket turlar, yüzde 6,51 ile içkiler, yüzde 6,17 ile kümes hayvanları eti yer aldı. Şehir gazı ve doğal gaz fi yatlarını yüzde 17,72 ile sebze (patates ve bazı yumru bitkiler hariç), yüzde 6,40 ile yumurta ve yumurta ile ilgili ürünler, yüzde 6,22 ile kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağları, yüzde 3,82 ile kara yolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı izledi.
