Şebnem TURHAN
Türkiye’de nisan ayında enflasyon aylık yüzde 2,39 ile yüzde 2,6 olan beklentilerin altında arttı, yıllık enflasyon ise marttaki yüzde 50,51 seviyesinden yüzde 43,68’e geriledi. Yüksek baz etkisi nedeniyle yıllık enflasyonda gerileme nisanda da sürdü. Ocak 2022’den sonra ilk kez nisanda yıllık enflasyon yüzde 50’nin altına indi. Türkiye yüzde 43,68 tüketici enflasyonuyla seçime girerken enerji fiyatlarındaki indirim ile artış hızı yavaşlayan ev eşyaları dışında mal ve hizmet gruplarında fiyat artışları sürdü. Katılaşan inatçı bir enflasyona işaret eden verilerin ardından ise döviz kurlarındaki yüksek seyir ile fiyatlama davranışlarındaki bozulma mayısta enflasyon üzerinde risk oluşturuyor. Bunun yanı sıra bazı gıda ürünlerindeki tedbirler ve düşük enerji fiyatları manşet enflasyonun ılımlı seyredebileceğinin habercisi. Yurtiçi üretici fiyatları endeksi ise (Yİ-ÜFE) nisanda aylık yüzde 0,81 artarken yıllık bazda artış yüzde 52,11’e yavaşladı.
Et ve ürünleri enflasyonu 1 ayda yüzde 10 arttı
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre nisanda aylık enflasyon yüzde 2,6 arttı. Enflasyona artırıcı yönde en büyük etki gıda ve alkolsüz içecek grubundan geldi. Gıda ve içecek grubunda aylık enflasyon yüzde 3,95 olurken bunun manşet enflasyona etkisi 1,1 puan hesaplandı. İşlenmemiş gıdada yüzde 7,52 aylık enflasyon ise dikkat çekti. Taze meyve ve sebzede yüzde 3,32 olan nisan ayı enflasyonu özellikle et ve süt ürünlerini içeren diğer işlenmemiş gıda grubunda ise yüzde 9,97 arttı. Nisan ayının zam şampiyonu da kuzu ve dana eti oldu. Kuzu eti nisanda mart ayına göre yüzde 21,47, dana eti ise yüzde 13,34 artış gösterdi. Kümes hayvanları eti yüzde 9,97 şarküteri ve diğer et çeşitleri de yüzde 9,48 aylık zamlarla karşı karşıya kaldılar. Gıdada katılaşan fiyat davranışları ve beklentileri yeni sezon ürünlerinin bollaşmasıyla mayısla birlikte taze meyve ve sebze grubunda bir miktar gevşeyebilir. Ancak işlenmemiş gıda ve işlenmiş gıdada artışların sürmesi bekleniyor.
Çekirdek aylıkta manşet enflasyonu geçti
Çekirdek enflasyon göstergeleri aylık olarak manşet enflasyondan daha yüksek artış gösterdi. İşlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ve tütün ile altın hariç TÜFE olan B çekirdek enflasyonu aylık yüzde 2,74, enerji, gıda ve alkolsüz içecekler ile tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE olan C çekirdek enflasyonu yüzde 3,21 artış gösterdi. Böylece B çekirdek enflasyonu yıllık yüzde 48,02, C çekirdek enflasyonu ise yüzde 45,48 arttı.
ENAG ile TÜİK farkı 61,32 puan
Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) da nisana ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. ENAG’a göre nisan ayında enflasyon yüzde 4,86 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 105 olarak açıkladı. İTO’nun verilerine göre de nisanda İstanbul’da perakende fiyatlarda aylık artış yüzde 4,57, yıllık artış yüzde 62,46 oldu.
Kirada aylık enflasyon yüzde 4,4 hesaplandı
Giyim ve ayakkabı grubu 5 ayın ardından ilk kez nisanda fi yat artışıyla karşılaştı. Giyim ve ayakkabı grubunda nisan ayı enflasyonu yüzde 3,82 olurken manşet enflasyona katkısı 0,21 puan hesaplandı. Giyim ve ayakkabı grubunda nisandaki artış geçmiş yılların ortalamasının ise altında kaldı. Elektrik fi yatlarındaki indirim konut grubu enflasyonuna olumlu etki yaptı. İndirim sayesinde kirada aylık enflasyon yüzde 4,4 ile yüksek seyretse de konut grubunda aylık enflasyon yüzde 1,5 azaldı ve bu manşet enflasyonu 0,23 puan geriletti. Ev eşyası grubunda ise enflasyon artışı yavaşladı. Nisanda ev eşyası grubunda fi yatlar yüzde 1,53 arttı ve manşet enflasyona 0,13 puan artırıcı etki sağladı. Gıdadan sonra enflasyonu artırıcı yönde en büyük katkıyı ise ulaştırma ile lokanta ve oteller grupları verdi. Ulaştırmada akaryakıt fi yatlarındaki nisan ayında yaşanan indirimlere rağmen döviz kurlarının da etkisiyle otomobil fi yatlarındaki artış ile bazı taşımacılık hizmet fi yatlarındaki yükseliş enflasyonu arttırdı. Ulaştırma grubunda aylık enflasyon yüzde 2,54 oldu ve bu manşet enflasyonu 0,37 puan yükseltti. Lokanta ve otellerde ise hem gıda fi yatlarının hem de döviz kurlarının etkisi var enflasyon artışında. Lokanta ve otellerde aylık enflasyon yüzde 4,24 manşet enflasyona katkı ise 0,36 puan oldu. Haberleşme grubunda nisanda enflasyon yüzde 5,93 arttı ve manşet enflasyonu 0,19 puan artırıcı etki yaptı.
Uzmanlar veriyi nasıl yorumladı
Genel eğitim yüzde 2,5-3 katılaşmaya işaret ediyor
İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen: Manşet rakamdaki gerileme az sayıda mal grubundan kaynaklanırken, yüksek seviyelerde katılaşan inatçı bir enflasyonla karşı karşıyayız. Enerji fiyatlarındaki gerileme nedeniyle beklenmedik bir aylık deflasyonun yaşandığı konut ve fiyat artış hızı yavaşlayan ev eşyası manşet enflasyondaki gerilemenin arkasındaki temel nedenler. Buna karşın gıda, giyim ve ayakkabı, eğitim, lokanta ve oteller, haberleşme gruplarında aylık artış hala çok yüksek. Aylık fiyat artışları son 5 yıllık ortalamalarına yaklaşırken, son 10 yıllık ortalamalarının hala çok üzerinde. Mevsimsellikten arındırılmış serilerdeki genel eğilim yüzde 2,5 – 3,0 bandında bir katılaşmaya işaret ediyor. Buna rağmen önümüzdeki ay, yüksek baz etkisi ve doğalgaz indirimi sayesinde yıllık manşet enflasyonda gerileme devam edecek. Manşet enflasyonun 2 puana yakın düşerek mayıs ayında yüzde 42’ye gerilemesini bekliyoruz. Beklentimizin altında gelen nisan verisine rağmen deprem sonrası yaşanan arz sorunları, devam eden finansal baskılama yılsonu enflasyon tahminimizi yüzde 43 olarak koruyoruz. Bu tahmin seçimlerin ardından parasal koşulların kademeli sıkılaşacağı varsayımına dayanıyor. Mevcut politikaların devam ettiği senaryoda enflasyon tahminimizi yüzde 52. Her iki senaryoda da tahminlerimiz üzerinde risk yukarı yönlü.
Tedbirler ve düşük enerji fiyatıyla gerileme sürecek
TSKB Ekonomik Araştırmalar Baş Ekonomist Şakir Turan: Nisanda genel enflasyona en yüksek katkı gıdadan gelirken konutlarda kullanılan elektrikteki indirim genel enflasyonu sınırladı. Mal fiyatlarını enerjideki düşüş sınırlarken aylık enflasyon yüzde 1,8 seviyesinde geldi yıllık enflasyon ise marttaki yüzde 47,1’den yüzde 38,6’ya indi. Hizmet grubu aylık enflasyonu nisanda yüzde 3,9 seviyesine gelirken yıllık enflasyon marttaki yüzde 59,9’dan yüzde 58,6’ya indi. Kirada aylık enflasyon yüzde 4,4 ile yine yüksek seviyede gerçekleşirken kira yıllık enflasyonu marttaki yüzde 62,8’den yüzde 66,8’e yükseldi. Haberleşme hizmetlerinde aylık enflasyon yüzde 8 olurken yıllık enflasyon yüzde 35,9’dan yüzde 42,7’ye çıktı. Nisanda gıda fiyatlarındaki yüksek artışlara ek olarak bazı ürünlere yönelik dirençli talebin ve asgari ücret artışının devam eden etkileri sürdü. Konuta yönelik elektrik fiyatlarındaki indirim ve akaryakıt fiyatlarındaki düşüş manşet enflasyonu sınırlarken giyimdeki mevsimsel fiyat ayarlamaları önceki yılların altında kaldı. Mayısta bazı gıda ürünlerindeki tedbirler ve düşük enerji fiyatlarıyla manşet enflasyonun ılımlı seyredeceğini yıllık enflasyonun baz etkisiyle düşününü sürdürebileceğini tahmin ediyoruz. Fakat döviz kurlarındaki yükseliş fiyatlama davranışlarındaki ve beklentilerdeki katılığın temel dinamiklerdeki iyileşmeyi sınırlayabileceğini düşünüyoruz.
Nebati: Enflasyonda gerileme sürecek
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonla kararlı mücadelenin sonucu olan hızlı gerilemenin, gelecek aylarda da devam etmesini ve yıllık enflasyonun bu yıl içinde çok daha düşük seviyelere inmesini beklediklerini bildirdi. Nebati, sosyal medya hesabından, nisan ayı enflasyon rakamlarına ilişkin değerlendirmede bulundu. Tüketici fiyat endeksinin (TÜFE) nisanda yüzde 2,39 artış kaydettiğini ve yıllık enflasyonun üst üste 6 aydan bu yana azalarak yüzde 43,68 seviyesine gerilediğini belirten Nebati, “Bu gerçekleşmeyle birlikte geçtiğimiz yıl ekim ayında yüzde 85,5 ile tepe noktasına ulaşan TÜFE enflasyonunda yaklaşık 42 puanlık düşüş sağlamış olduk” ifadesini kullandı. Nebati, şunları kaydetti: “Böylece, geçtiğimiz yıl ekim ayında 72,2 puana kadar yükselen ÜFE-TÜFE arasındaki makas iyice daralarak tek haneli seviyelere gerilemiştir. Manşet enflasyonundaki gerileme ve ÜFE-TÜFE arasındaki makasın giderek kapanmaya devam etmesi, enflasyon beklentilerini de olumlu etkilemektedir. Tüm dünya resesyon endişeleri ve istihdam kayıplarıyla boğuşurken bizler üretimden, istihdam ve büyümeden taviz vermeden enflasyonla mücadelemize kararlı bir şekilde devam ediyoruz. Enflasyonla kararlı mücadelemizin bir sonucu olan bu hızlı gerilemenin, önümüzdeki aylarda da devam etmesini ve yıllık enflasyonun bu yıl içinde çok daha düşük seviyelere gerilemesini bekliyoruz.”
