Şebnem TURHAN
Merkez Bankası’nın güçlü faiz artışlarının ardından yükselişe geçen ticari kredi faizleri sonrasında bankaların kullandırımı da ivmelenmeye başladı. Merkez Bankası verilerine göre 11 Ağustos haftasında 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış ticari kredi büyümesi yüzde 1,73’e kadar gerilemişken son iki haftada hızlanarak 25 Ağustos haftası itibariyle yüzde 6,6’ya yükseldi. Özel bankalarda yine 11 Ağustos haftasında -yüzde 14,22 olan ticari kredi daralması 25 Ağustos itibariyle de -yüzde 7,11’e geriledi. Kamu bankalarında ise yüzde 19,03’e kadar çıktı.
Yıllık bileşik referans faiz oranı yüzde 31,25
Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonrasında yeni ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası hem politika faizi artışlarına hem makroihtiyati önlemlerde sadeleşmeye ve değişikliğe gitti. Haziran PPK toplantısından bu yana üç toplantıda yüzde 8,5 olan politika faizi yüzde 25’e çıktı. Politika faizi artışı yıllık bileşik referans faiz oranının da artışına neden oluyor. Ağustos şok faiz artışı sonrasında yıllık bileşik referans faiz yüzde 31,25’e çıktı. Böylece ticari kredilerde menkul kıymet alım zorunluluğuna takılmadan bankaların uygulayabileceği faiz oranı da yüzde 56,25’e kadar çıktı.
Kredi mevduat makası kredi lehine değişti
Merkez Bankası ortalama verileri de bankaların ticari kredi faiz oranının haziran başından bu yana yükseliş eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor. Buna karşılık mevduat faiz oranında ise gerileme var. Seçimler öncesinde uygulanan para politikası nedeniyle bankaların kredi ve mevduat makası kredi aleyhine 26.88 puana kadar yükselmişti. Seçimlerin ardından ise bu durum terse döndü. 25 Ağustos itibariyle kurumsal kredi kartı ve KMH hariç ticari kredi faizi yüzde 32,54’e yükseldi. 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi yüzde 30,76 seviyesinde. Böylece makas 1.78 puanla kredi lehine oldu.
25 Ağustos haftasında yüzde 6,6’ya yükseldi
Merkez Bankası’nın 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış verilerine göre sektörde 25 Ağustos itibariyle kurumsal kredi kartları hariç ticari kredi büyümesi yüzde 6,6’ya yükseldi. Nisan ayında yüzde 50’ye kadar varan ticari kredi büyümesi mevduat faizlerindeki hızlı artışla birlikte sert gerilemiş ve temmuz başında tek haneye inmişti. Yavaşlama politika faizi artışı adımlarına rağmen sürmüş ve 11 Ağustos haftasında ticari kredilerde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyüme sektörde yüzde 1,73’e kadar düşmüştü. Sonrasında ise hem ticari kredilerde menkul kıymet zorunluluğu getiren ilk katsayının da kaldırılmasıyla büyüme ivmelendi. 18 Ağustos haftasında ticari kredi büyümesi sektörde yüzde 4,74’e 25 Ağustos’ta ise yüzde 6,6’ya çıktı. Kur korumalı mevduattan TL mevduata dönüşüm hedefinin devreye girmesiyle beraber 28 Ağustos’ta başlayan haftada da sektör yetkilileri ticari kredi büyümesinin devam etmesini bekliyor.
Özel bankalarda küçülme hız kesti
Özel bankalar ticari kredide hızlı bir daralma yaşıyordu. Bu durum haziranın son haftasında başladı. Merkez Bankası verilerine göre özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış olarak 27 Haziran haftasında ticari kredide yüzde 5,11 daralma gerçekleşti. Takip eden haftalarda daralma hızı arttı ve 11 Ağustos haftasında ticari kredilerde özel bankalardaki küçülme yüzde 14,22’ye kadar yükseldi. Son iki haftada ise özel bankalarda da toparlanma gerçekleşiyor. 18 Ağustos haftasında küçülme yüzde 10,17 iken 25 Ağustos haftasında ise yüzde 7,11’e kadar düştü.
Kamuda büyüme 18 ayın en düşüğüne inmişti
Kamu bankaları ticari kredi büyümesinde ivme kaybına rağmen sektörün öncülüğünü yapmaya devam ediyor. Nisan ortasında özel bankaların ticari kredi büyümesi 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış olarak yüzde 77,86 seviyelerinde iken takip eden haftalarda hız kaybetti ve yüzde 20 seviyelerine kadar indi. 11 Ağustos haftasında ise 25 Şubat 2022’den sonraki en düşük büyüme olan yüzde 19,03’e kadar indi. Son iki haftada kamu bankaları da ticari kredi büyümesinde hızlandı ve 25 Ağustos haftası itibariyle büyüme yüzde 19,03’e yükseldi.
Seçim sonrası ticari kredi faizi 18.31 puan arttı
Ticari kredi faizleri Merkez Bankası verilerine göre seçimlerin tamamlanmasından bu yana yükseliş eğiliminde. Haziranın ilk haftası yüzde 14,23 seviyesinde olan kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesabı hariç ticari kredi faizi 25 Ağustos haftası itibariyle yüzde 32,54’e çıktı. Seçimden bu yana 18.31 puanlık yükseliş gözlendi. Buna karşılık 3 aya kadar vadeli TL mevduat faizi ise haziranın ilk haftasında yüzde 37,39 seviyesinde iken 25 Ağustos haftası itibariyle yüzde 30,76’ya indi. Bu 6.63 puanlık gerileme olduğunu ortaya koydu. İhtiyaç kredi faizi seçim sonrasından bu yana 6.46 puan, taşıt kredi faizi 6.82 puan, konut kredi faizi ise tam 18.88 puan yükseliş sağladı.
Tüketici kredilerinde büyüme yüzde 100’den yüzde 20’lere indi
Tüketici kredilerinde ise 18 Mayıs haftasında bankacılık sektörünün arındırılmamış kredi büyümesi yüzde 100’ü aşmıştı. Kredi faizini tüketicilerde yüksek tutan sektör ticari kredi yerine tüketici kredisine yoğunlaşmıştı. Özel bankalarda tüketici kredi büyümesi yüzde 87’leri aşarken kamu bankalarında ise yüzde 123,3’e kadar dayanmıştı. Tüketici kredi büyümesi 25 Ağustos haftası itibariyle sektörde yüzde 20,5’e, özel bankalarda yüzde 31,4’e, kamu bankalarında ise yüzde 5,41’e indi.
