Yener KARADENİZ
Sanayi ve ticaret alanlarının yüzde 95’ini kaybeden Kahramanmaraş’ta birçok sektörün kümelenme alanları ağır hasar aldı. Şehirde çalışanların ardından küçük esnaf göçü de başladı. Yeme-içmeden toptan gıdaya kadar birçok sektör temsilcisi gerek kalıcı konut gerekse dernek ve vakıf çalışmalarında yerel kaynakların kullanılması konusunda destek talebinde bulundu.
Kahramanmaraş’ta art arda meydana gelen ve Türkiye’yi yasa boğan depremde sanayi ve ticaret alanlarının yüzde 95’ini kaybeden Maraş’ta küçük esnafın sıkıntısı her geçen gün büyüyor. Birçok sektörde kümelenme alanlarının ağır hasar aldığı belirtilirken, çalışanların ardından söz konusu bölgelerde faaliyet gösteren esnafın da başka şehirlere göç ettiği dile getiriliyor. Ayakta kalmak için acil destek taleplerini dile getiren sektör temsilcileri, bundan sonraki dönemde gerek kalıcı konut gerekse dernek ve vakıf çalışmalarında kullanılan malzemelerin temininde yerel esnafın önceliklendirilmesini talep ediyor. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) organizasyonu kapsamında inşaattan yeme-içmeye, metal mutfak eşyalarından kuyumculuk sektörüne kadar birçok sektörden iş insanı, bölgede faaliyette bulundukları alan ile ilgili konularda bilgi ve taleplerini dile getirdi. Toplantıda üretim alanı kalmaması en büyük sıkıntılardan biri olarak öne çıktı. Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mustafa Buluntu, bu yüzden makinesini kurtaran zanaatkarların başka şehirlere göçtüğünü söyleyerek küçük esnaf ile ilgili birtakım paketlerin açıklanması gerektiğini belirtti.
Toplantıda öne çıkan sektör ve başlıklar şöyle:
Yerel esnafa alan açılmalı
KTSO Mühendislik Mimarlık Faaliyetleri Meclis Üyesi Yunus Emre Kaçamaz (İnşaat ve mimarlık):
Maraş’ın 3’te biri yıkılmış durumda. Ağır hasarlı binalarımız var. Sanayi, küçük esnaf bir an önce ayağa kalkması gerekiyor. Küçük sanayide yerinde yapım mı olacak yoksa taşınacak mı hala soru işaretleri var. TOKİ’lere başlanacak. İnşaat malzemesi Maraş’tan mı alınacak, istihdamı Maraş’tan mı sağlanacak. Bunlara yönelik de soru işaretleri var. Biz bunların şehrimizden sağlaması ile ilgili bir tavır sergilenmesini talep ediyoruz. Bizim burada yüzde 100 kentsel dönüşüme geçiş yapmamız lazım. Buradaki esnaf ile dönmeli işler. Bizler kendi hücrelerimizi kendimiz yenileyebilecek kabiliyetteyiz. Siyaset üstü bir konu bu. Seçimden önce bile yasalaşabilir. Yerel esnafa mühendislere mimarlara alan açılmalı. Aksi halde nitelikli iş gücümüz kaçacak. Devletin elinin daha fazla hissedilmesi gerekiyor.
Nereye kadar bekleyeceğiz
KTSO Akaryakıt ve Yakacak Maddeleri Ticareti Komite Üyesi Barbaros Sezal:
Depremin ilk gününden beri iş yerindeyim bekliyoruz. Hiçbir yere de gidemiyoruz. Bir şey yapmayın, bir çivi dahi çakmayın bekleyin diyorlar. Nereye kadar bekleyeceğiz. Toplantılar yapılıyor ama bir çözüm yok. Anahtarı bırakıp memleketten gideceğiz, başka çaremiz yok. Devletimizin yanımızda olmasını istiyoruz. Bizim bu günlerde devletimize çok ihtiyacımız var. Büyük sanayide kalifiye elemanların birçoğu gitmiş durumda. Küçük sanayidekilerin de yüzde 90’ı gitti. Esnafların elinde güç olursa bu personelleri geri çevirir ama güç olmazsa kesinlikle mümkün değil.
Toptancılar sitesi tamamen çöktü
KTSO Toptan ve Perakende Gıda Ticareti Meclis Üyesi Oktay Ayranpınar (Toptan ve Perakende Gıda Ticareti):
Toptancılar sitesinde 160-170 dükkan vardı hepsi tamamen çökmüş durumda. Esnafın ticaret yapabilmesi için sermaye desteğine ihtiyaç var. Toptancı esnafına yer tahsis edilmesini talep ediyoruz. İkinci olarak bundan sonra bölgede açılması planlanan 3 harfli mağazalara da belediyelerce ruhsat verilmemesini istiyoruz. Onlar açmaya devam ederlerse rekabet edemeyeceğiz. Bir diğer konu da KGF kredisi şartları var. İki yıl istihdam desteği verilmesi isteniyor. Normal masraflarımızı karşılayamıyoruz ki istihdam sağlayabilelim. Bu şartın gözden geçirilmesini rica ediyoruz. Şehrimizde hizmet veren yardım kuruluşlar var. Bunların kullanıldıkları bilhassa gıda malzemelerini şehrin yerel esnafından temin etmesini istiyoruz. Bu şekilde destek verilirse esnafın ayağa kalkması daha hızlı olacak. Burada yıkılan işyerlerinin çoğu küçük ve yüzde 98’inin de sigortası yok. Bu konuda da destek rica ediyoruz.
Konut 2, işyeri kirası 5’e katlandı
Kahramanmaraş Gazeteciler cemiyeti Başkanı Aslan Deveboynu:
40 gündür şehrimizde her şey aksadı, toparlanan bir şey göremiyoruz. Devlet erkanı geliyor, geziyor, bakıyorlar ama sonuç alınan hiçbir şey yok. Ticaret alanı bitti yıkıldı. Ticaret alanları ile ilgili bir komite kurulup neler yapılabileceği konusunda irşey yapılmadı. Bu konular ile ilgili şeffaf bir şey yok. Herkes çocuğunu eğitim için başka şehri götürdü. Geri getiremezsiniz. Sağlam olan evlere de girilemiyor. Kiralar ikiye katlandı. Diğer taraftan kuzeydeki boş işyerlerine gittiğiniz zaman 50 bin TL olan kira bugün 250-300 bin. Bunların kanunen de düzenlenmesi gerekiyor.
SEKTÖRLER KALKINMA İÇİN TALEPLERİNİ İLETTİ
200 üreticiden 7’si üçte bir kapasite ile çalışabiliyor
Metal Mutfak eşyaları:
20 bine yakın çalışanı olan sektör Türkiye üretimin yüzde 70’ini yapıyordu. Pişirme ev grubunda. 200’ün üzerinde üretici vardı şu an ulaşabildiğimiz 7 firma çalışabilir halde. Bunların da en iyisi üçte bir kapasite ile çalışıyor. Yüzde 95’i durdu. Yüzde 40 yıkık ağır hasarlı, yüzde 30’u orta hasarlı. Orta hasarlıların da yıkılacağı söylendiği için bir şey yapılamıyor. Metal mutfak eşyaları sanayinin yüzde 95’i durdu. Personelin yüzde 60’ı şehri terk etmiş durumda. Kalanlarda çadır ve konteynerler’da.
Resmi olarak konaklama yok
Turizm ve konaklama:
Şehir merkezi ve ilçeler dahil Kahramanmaraş’ta toplam 50 adet turizm bakanlığına bağlı konaklama tesisi var. Şu an sadece 3 tanesinde gayri resmi olarak hizmet veriliyor. Resmi olarak konaklama mevcut değil. Diğerleri yıkık, ağır hasarlı ve orta hasarlı. Acil olarak bize yapılacaklar ya da yapılmayacakların bildirilmesini bekliyoruz.
Yeme içme sektörü:
Sanayicinin talebi küçük esnafı da kapsıyor. Yeme içme yardımı yapan yerel esnaftan yapsın. Kızılay 10 bin kişilik yemek yap dediğinde ben şehrimden yapabileyim. Biz Kızılay’ın vakıfların şehirde yemek yapıp dağıtmasını doğru bulmuyoruz. Yerel üreticilere yaptırılmasını ve dağıttırılmasını bekliyoruz. İş olursa istihdam sağlanır. İş olması için üretimin ayakta olması lazım. Kahramanmaraş’ta alınacak kararlar bundan sonraki afetlerde nasıl yol alınması gerektiği konusunda alt yapı oluşturacak. AFAD’ın nasıl refleks göstereceği, sanayiye nasıl destekler verilmesi gerektiği, küçük esnafa neler yapılabileceği… Çünkü tüm sektörlerimiz ile etkilenen tek şehiriz. Devlet de vatandaş da neler yapacağını bilecek.
Altınşehir en az 8-10 ayda üretime geçecek
Kuyumculuk sektörü:
Günlük 150-200 kg üretim vardı. 10 bin istihdamı olan bir sektör. 107 bin metrekare kapalı alanı olan bir site yapmıştık Altınşehir’de. Site şu anda orta hasarlı pozisyonda. Üretim yapma şansımız yok. Site en az 8-10 ayda üretime geçecek deniyor. Eski atölyeler şehir merkezindeydi oranın tamamı enkaz altında. Personelimizin yüzde 70 şehir dışında. Evleri ağır hasarlı ve Maraş’a dönmek istemiyorlar. Bizim sektörümüz tamamen el becerisine dayalı bir sektör. Bir arpa boyu yol alamadık. Giriliyor, tespitler yapılıyor orda da bir bilgi kirliliği var. Aynı gelen kişiler ağır hasarlı, orta hasarlı ya da az hasarlı raporu veriyor. Artık neye karar vereceğimizi nasıl yapacağımızı bilmiyoruz. Tamamını olmasa da sektörümüzün bir kısmını dönüşümlü olarak çalıştırabileceğimiz 400-500 konteyner’lık bir alan yaratılmasını rica ediyoruz. Yerinde çözüm ile ilgili çalışılıyor. Ürün zayiatı da imalat aşamasında ürünleri işlerken yere düşen parçalarımız olur. Benim işyerimde 4,5-5 kilogram kaybımız var. Toplamda 50 kilogramlık kayıp olduğunu tahmin ediyoruz.
Bölgede 29 bin esnaf bulunuyor
Toplantıda verilen bilgiye göre Kahramanmaraş’ta bin orta ve büyük ölçekli tesis, 29 bin küçük esnaf ve KTSO’ya bağlı da 12 bin şirket bulunuyor. Şehirde 5 faal halde OSB bulunuyordu. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan gelen son verilere göre OSB’lerdeki 14 fabrika yıkılırken 166 fabrika ağır hasarlı, 152 fabrika ise orta hasarlı durumda. Altunyaldız, Küçük Sanayi Sitelerinde (KSS) ise 1413 iş yerinin yıkıldığı, 2 bin 970 iş yerinin ağır hasar aldığı ve 1.172 iş yerinin orta hasarlı olduğu bilgisini paylaşıldı. Yine şehirde toplantıda verilen bilgiye göre Maraş’ta 160 toptancının bulunduğu site tamamen çökerken kuyumcular sitesinin ise 8-10 ayda faaliyete geçebileceği belirtildi.
