Merve YİĞİTCAN
İhracatta resesyon ve pazar kaybı ile boğuşan, iç pazarda ise daralmayı yönetmeye çalışan sanayiciler, ekim ayına enerji zamlarının şok etkisiyle başladı. Siparişlerin ve kapasitelerin oldukça zayıf seyrettiği bu dönemde hem elektriğe hem de doğalgaza yapılan yüklü zammın sanayicinin üretim ve rekabet gücünü hırpalayacağını dile getiren üreticiler, ihracat kaybının ve maliyet enflasyonunun kaçınılmaz olduğunu dile getiriyor.
BOTAŞ Ekim ayı fiyat tarifesinde, sanayi kuruluşları ile elektrik üretimi yapan santrallere verilen doğal gazın fiyatını yüzde 20 oranında artırırken, EPDK da 1 Ekim’den itibaren geçerli olacak şekilde elektrik tarifesini ticarethane ve sanayi aboneleri için yaklaşık yüzde 20 yukarı çekmişti.
Tesisler kapanmayla karşı karşıya
Konuya ilişkin olarak EKONOMİ’ye değerlendirmelerde bulunan İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı Ahmet Öksüz, sanayicilerin dış pazarlarda rekabette güçlük çektiğini, birçok sektörün tam kapasite çalışamadığına dikkat çekti. Maliyetleri fiyatlara yansıtamadıkları bir dönemden geçtiklerine işaret eden Öksüz, “Zaten tesisler yarım çalışıyordu. Bu zamlarla oluşan maliyet artışları kapasitelerin daha da düşmesine, hatta tesislerin kapanmasına yol açacak. Ben bu zamların sonuçlarının kötü olacağını düşünüyorum” dedi. Geçmiş dönemde yapılan yüklü enerji zamlarının hala etkisinin hissedildiğini hatırlatan Öksüz, “Geçen yıl ağustos ayında elektriğe bir zam yapıldı ve ondan sonra fiyatları tutamadık. Ciddi maliyet oluşturmuştu. Şimdi bu son zamlar da biraz yersiz oldu” şeklinde konuştu.
Enerji zamlarından en fazla etkilenen sektörlerin başında çelik geliyor. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Veysel Yayan, sektörün ihracatta bebek adımlarıyla iyileşmeye başladığını, ancak bu zamların iyileşmeyi geciktireceğini dile getirdi. Yüksek oranlı bir zam gerçekleştiğini ve bunun fiyatlara yansıtılmamasının mümkün olmadığını vurgulayan Yayan, “Çünkü bıçak sırtı marjlarla çalışan bir sektör durumundayız. İhracatımızda ciddi düşüşler var, üretimdeki düşüşler de devam ediyor. Bunu sektör fiyatlara yansıtmak mecburiyetinde ve bu durum olumsuzluğu daha da artıracak. Yıl sonuna kadar biraz daha tahammül edilebilseydi iyi olurdu. Temennimiz yıl sonuna kadar başka bir zam olmaması yönünde” dedi.
Yüklü zamların birden yapılmasının ihracatta bağlantıları da açığa düşürdüğünü ekleyen Yayan, “Siz maliyetlerinizi yapıyorsunuz ve bir fiyat veriyorsunuz. Ama birden bire gelen yüklü zamlar bu marjı götürüyor ve zararına satış yapmak zorunda kalıyorsunuz” ifadelerini kullandı.
İhracatta kayıp hızlanabilir
PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu da, son enerji zamlarının bir maliyet enflasyonu getirmesinin kaçınılmaz olduğunu kaydederken, firmaların bir şekilde bu zamları fiyatlarına yansıtmak zorunda kalacağını vurguladı. Bunun aynı zamanda ihracat ayağına da olumsuz etkisi olacağı uyarısında bulunan Eroğlu, “Şu anda bir resesyon söz konusu, yanı sıra Çin ciddi anlamda bastırıyor. Göreceli kıyaslamak lazım… Çinli firmaların ihracata asıldığı bu dönemde, bizim maliyetlerimizin artmaya devam etmesi elbette ihracatta kaybettirecektir” diye konuştu.
‘Bir anda ve yüklü oranda’ zam eleştirisi
Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği Başkanı (TKSD) Haluk Erceber de sanayinin çok durgun bir dönemde olduğunu, hem iç pazarın hem de ihracatın zayıf seyrettiğini belirterek, “Şu anda Uzak Doğulu rakipler çok daha ucuza mal edip satabiliyorlar. Biz ise üretimimizi daha pahalı yapınca malımızı satma şansımız kalmıyor. Uzakdoğu ile büyük fiyat farklarımız oluştu. Dolayısıyla bu yüklü enerji zamları sanayi için olumsuz bir gelişme” dedi. Yüklü zamların zamana yayılması ve önceden takviminin paylaşılmasının daha doğru olacağını belirten Erceber, “Bu zam daha az oranlar halinde 3-4 aya yayılarak yapılsa daha iyi olurdu. Yaz aylarında başlanabilirdi hatta. İhracatta fiyat belirleniyor o fiyat da 3-4 ay kalıyor, çok kolay değiştirilmiyor. Böylesi yüklü ve ani zamlar bu maliyetleri artırıyor” diye konuştu.
OSB’lerde kapasiteler düşüyor
Çerkezköy OSB Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sözdinler işlerin durgun olduğu bir dönemde yapılan zamların rekabet gücünü zayıflatacağını söyledi. Sözdinler, “Şu anda ihracatta düşüş var, kapasiteler çok düşük, yüzde 60- 70’te olan kuruluşlar var. Enerji zamları maliyeti iyice artıracak, rekabet gücünü azaltacak. Zamlar ihracata da ters yönlü etki edecek. Sanayicinin bunun tamamını maliyetine yansıtması mümkün değil. Dolayısıyla sanayici şimdi daha da zor durumda” dedi. İşlerdeki durgunluğu, Çerkezköy OSB’den örnekle anlatan Sözdinler, “Eylül ayında elektrik ve doğalgaz tüketimi bir önceki aya göre yüzde 3 gerilemiş durumda. Geçen yılın aynı ayına göre düşüş ise yüzde 8. Bunlar daha önce görülen şeyler değil” şeklinde konuştu.
