Şebnem TURHAN
Türkiye’de tüketici enflasyonu ekimde aylık yüzde 4,75 ile yüzde 5 seviyesindeki beklentilerin hafif altında kalsa da yıllık enflasyon yüzde 61,53 ile yılın zirvesine çıktı. Mal enflasyonu eylülde hız keserken hizmet enflasyonunda doludizgin artış sürdü. Mal enflasyonu aylık yüzde 3,42 ile manşet enflasyon artışının altına geldi, hizmet enflasyonu ise yüzde 7,88 artışa imza attı. Ekonomistler Merkez Bankası’nın da katılığına yönelik dikkat çektiği hizmet enflasyonunda artışın önüne geçilebilmesi için bozulan enflasyon beklentilerini iyileştirmek gerektiğine işaret ederken bunun için çok daha yüklü faiz artışları gerektirdiğine vurgu yaptı. Beklentiler yılsonunda tüketici enflasyonunun yüzde 65-70’e çıkması yönünde olurken hizmet enflasyonunda üç haneli rakamların görülebileceğini gösteriyor. Ekimde aylık enflasyon beklentileri yüzde 3,5-4 arasında.
TAZE SEBZE VE MEYVELER ARTIŞI SINIRLADI
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre eylülde gıda grubunda özellikle taze sebze ve meyve fiyatlarındaki artışın yüzde 0,23 ile hız kesmesiyle yüzde 3,22 arttı ve aylık manşet tüketici enflasyonunu 0.88 puan yükseltti. Ekimde gıda grubunda daha hızlı yükseliş bekleniyor. Sigara zammı nedeniyle alkollü içecekler ve tütün grubunda aylık enflasyon yüzde 10,03 arttı, manşet enflasyonu 0.36 puan yukarıya çekti. Giyim ve ayakkabı grubu aylık yüzde 2,59 artışla 0.14 puanlık yukarı yönlü katkı yaptı. Ev eşyası grubu yüzde 5,22’lik artışla manşet tüketici enflasyonunu 0.44 puan yukarıya taşıdı.
KİRA ENFLASYONUNDA YÜZDE 9,5 YÜKSELİŞ
Hizmet enflasyonunun hızlı yükselişinde en önemli aktörlerden olan kiranın içinde bulunduğu konut grubunda eylülde aylık enflasyon yüzde 5,76 oldu ve manşet tüketici enflasyonunu 0.71 puan artırdı. Eylülde kira artışları sınırlama olmasına rağmen yüzde 9,5 ile (ağustos yüzde 7,9, temmuz yüzde 7,7) yükselişine devam etti. Ulaştırma grubunda akaryakıt zamlarının etkisi sürüyor. Eylülde yüzde 4,35 artan ulaştırmanın manşet enflasyona etkisi 0.78 puan.
Eğitimde aylık yüzde 30,27 artan enflasyon 2003 yılı başından bu yana en yüksek artışın yaşandığını gösteriyor. Manşet tüketici enflasyonu içinde ağırlığının az olması böylesi yüksek artışın enflasyona etkisinin 0.49 puanda kalmasını sağladı. Lokanta ve otellerde yüzde 4,15 aylık enflasyon 0.39 puan yukarı yönlü etki yaptı manşet enflasyona.
MAL ENFLASYONUNUN ÜÇ KATI DÜZEYDE
İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen, mal fiyatlarındaki artışın yavaşlamasına karşın hizmet enflasyonunun doludizgin devam etmesinin inatçı bir enflasyon ile karşı karşıya olunduğunu, parasal sıkılaşmanın kararlılıkla sürdürülmesi gerekeceğini gösterdiğini vurguladı. Özel kapsamlı TÜFE alt göstergelerinin mal ve hizmet fiyatlama alışkanlıklarında ayrışmanın boyutunu gösterdiğini belirten Gürleyen, “Mevsimsellikten arındırdığımız serilere göre altın hariç dayanıklı mallar aylık yüzde 2,9, enerji ve gıda dışı mallar aylık yüzde 3,6 artıyor. Aylık enflasyon mal fiyatlarında belirgin geriliyor. Buna karşın hizmet fiyatları doludizgin yükselmeye devam ediyor. Mevsimsellikten arındırdığımız hizmet fiyatları artışı yüzde 7,5 (Ağustos yüzde 8,9, temmuz yüzde 9,5) ile önceki aylara göre fazla gerilemiyor ve mal enflasyonunun neredeyse üç katı düzeyinde. Kira ve eğitim yükselişin arkasındaki temel neden” dedi.
HİZMET ENFLASYONUNDAKİ KATILIK DEVAM EDİYOR
Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler, TCMB’nin son PPK toplantısı notlarında da dikkat çektiği üzere, ücret ve kur kaynaklı baskıların hafiflediğini, ancak geriye dönük fiyatlama eğilimi nedeniyle özellikle hizmet enflasyonundaki katılığın devam ettiğini belirtti. Gönençler, şöyle konuştu: “Kur geçişkenliğinin güçlü bir şekilde izlendiği ve önceki 2 aylık dönemde yüzde 20 civarında artışlar gösteren dayanıklı mal grubu ve temel mal grubu kalemlerinde aylık artışlar yüzde 2,6 ve yüzde 2,7 seviyelerine kadar geriledi. Önceki iki ayda yüzde 9,8 ve yüzde 9,2 gerçekleşen hizmet enflasyonunun eylülde de yüzde 7,9 arttı. Bu yüksek oranlı artışlar devam eden güçlü iç talebin de etkisiyle geriye dönük fiyatlama eğilimini ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmayı net bir şekilde yansıtıyor. Hatırlatmak gerekirse, manşet TÜ- FE enflasyonu Ekim 2022-Haziran 2023 arasında kabaca yüzde 86’dan yüzde 38’e gerilerken bile hizmet enflasyonu yüzde 60 civarında çakılı kalmıştı ve son 3 ayda yüzde 86,5 seviyesine yükselmiş durumda. Buna göre, mevcut artış eğilimi bir miktar hafiflese bile, yıllık hizmet enflasyonunun 3 haneli seviyelere ulaşabileceğini düşünüyoruz.”
TÜKETİCİ –ÜRETİCİ MAKASI 14.1 PUANA YÜKSELDİ
Manşet tüketici enflasyonu yılın zirvesine oturmuşken Merkez Bankası’nın para politikası için takip ettiği çekirdek enflasyon göstergelerindeki kötüleşme dikkat çekti. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç B çekirdek enflasyonu aylık yüzde 5,06, enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç C çekirdek enflasyonu ise aylık yüzde 5,28 artış gösterdi. Yıllık B çekirdek enflasyonu yüzde 67,22’ye, C çekirdek enflasyonu ise yüzde 68,93’e yükseldi. Üretici enflasyonu da tüketici enflasyonun altında kalmaya devam etti. Eylülde aylık yurtiçi üretici fi yatları endeksi yüzde 3,4 arttı, yıllık üretici enflasyonu ağustostaki yüzde 49,4’ten yüzde 47,7’ye geriledi. Böylece TÜFE ile Yİ-ÜFE yıllık enflasyonları arasındaki makas 9.5 puandan 14.1 puan ile rekor seviyeye genişledi.
