Şebnem TURHAN
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, 2023 yılında Hazine’nin ilk kez yeşil, sosyal ve sürdürülebilir alanlar için yeşil tahvil ihracını planladıklarını söyledi. Hazine ve Maliye Bakanlığı Bakan Yardımcısı Murat Zaman da yeşil tahvil ihracının ilk çeyrekte tamamlanmasını beklediklerini, şimdi road-show planlaması yaptıklarını açıkladı. Zaman, ocak sonunda çıkmayı düşündükleri road-show için Londra’ya kesin gideceklerini, New York’a da geçeceklerini kaydetti.
Bakan Nebati, 2022 yılı değerlendirmesi ve 2023 yılı hedefl erine ilişkin dün bir basın toplantısı düzenledi. Toplantıda Bakan Nebati’nin açıkladığı yeşil tahvil ihracına ilişkin ayrıntıları ise Bakan Yardımcısı Zaman verdi. Zaman, ilk ihraç olacağı için miktar konusunda belirleyici bir şey koymadıklarını dile getirerek önemli olanın başarılı geçmesi olduğunu vurguladı. Zaman, ocak sonu yapacakları road-show planlamasını tamamladıklarını kaydederek “Çok prestijli bir ihraç olarak görüyoruz. Klasik Eurobond ihraçlarından farklı olarak değerlendiriyoruz. Bir de biliyorsunuz ki Hazine buz kırıcı. Hazine bu yeşil tahvilde çok iyi iş çıkarırsa özel sektörün bunu kopyalaması kolay olacaktır. Avrupa bankacılığı yeşil tahvile biraz daha sıcak bakıyor. Londra’ya kesin gideriz road-showda. New York’a da geçeriz” diye konuştu.
Borçlanma maliyeti 14.9 puan azaldı
Bakan Nebati de yaptığı açıklamada 2022 yılında Hazine’nin 2021’e göre iç borçlanmanın ortalama vadesini 17 ay uzatarak 70 aya yükselttiklerini, maliyetini ise 14.9 puan azaltarak yüzde 10,7’ye düşürdüklerini bildirdi. Merkez Bankası 2022 içinde uygulamaya koyduğu makroihtiyati önlemlerle bankacılık sektörünü kredi büyümesi, kredi faizi oranı ve TL mevduat oranı hedefiyle ek menkul kıymet alımına yönlendirmişti. Bankacılık sektörünün geçen yıl başında TÜFE’ye endeksli tahvile gösterdiği ilgi makroihtiyati önlemlerin ardından basit faizli tahvillere kaymış ve tahvil faizleri sert şekilde geri çekilmişti. Nebati, 2022’de hedefl edikleri 11 milyar dolar tutarında yurt dışı tahvil ihracını başarıyla tamamladıklarını, zorlu piyasa koşullarında en yüksek ihracı gerçekleştiren gelişmekte olan ülke olmayı başardıklarını vurguladı. Nebati, Dünya Bankası, çeşitli uluslararası finans kuruluşları ve ticari bankalar vasıtasıyla 3,5 milyar dolarlık yurt dışı finansman temin ettiklerini aktardı.
2022’de 139.1 milyar liralık bütçe açığı
Toplantıda 2022 yılı bütçe sonuçları hakkında da bilgi veren Bakan Nebati şunları söyledi: “2022’de bütçe giderimiz 2 trilyon 941 milyar lira, bütçe gelirimiz ise 2 trilyon 802 milyar lira gerçekleşti ve bütçe açığımız yılın tamamında 139.1 milyar lira oldu. Ayrıca, 171.8 milyar lira faiz dışı fazla verdik. Ülkemiz 4 yıllık aradan sonra 2022’de yeniden faiz dışı fazla vermeyi başardı. Bütçe öngörümüzden 139.3 milyar, OVP hedefimizden ise 322.1 milyar lira daha düşük bir bütçe açığıyla seneyi kapattık. Orta Vadeli Program’da 131.4 milyar lira faiz dışı açık tahmininde bulunmuştuk. 2022’de bu açığı telafi ettiğimiz gibi 171.8 milyar lira faiz dışı fazla vermeyi de başardık.”
Bütçe açığı yüzde 1’in altında gerçekleşecek
Nebati, bütçe açığının GSYH’nin yüzde 3,5’i seviyelerinde gerçekleşeceğini öngördüklerini ve OVP’de bu oranı yüzde 3,4 olarak revize ettiklerini belirterek, “OVP’de ilan ettiğimiz GSYH rakamı esas alındığında, bütçe açığının GSYH’ye oranının yüzde 1 olarak gerçekleşeceğini görüyoruz. Ancak, öyle ki GSYH gerçekleşmelerinin OVP beklentilerimizden daha yüksek seviyede olacağına ilişkin öncü göstergeler, bütçe açığımızın da yüzde 1’in altında gerçekleşeceğine işaret ediyor. 2022 yılındaki tüm zorlu koşullara rağmen son 20 yılın en iyi bütçe performanslarından birini yakaladık” dedi. Faiz harcamalarının da bütçe içindeki payını azalttıklarını söyleyen Nebati, 2022 başlangıç bütçesinde yüzde 13,7 olarak öngörülen faiz giderlerinin payının yüzde 10,6’ya düştüğünü kaydetti.
Kamu maliyesi göstergelerinde bozulmaya izin vermediklerini ve bundan sonra da vermeye niyetleri olmadığını belirten Nebati, OVP’de açıkladıkları 2023 yılı bütçe hedefl erine ulaşma noktasında herhangi bir şüphenin söz konusu olmadığını vurguladı.
Togg’a yönelik kamu alım garantisi geliyor
2023 yılında yatırım, istihdam, üretim ve ihracatı önceleyen, üretkenlik odaklı vergi politikaları uygulamalarına devam edeceklerini bildiren Nebati, şöyle konuştu: “1 Milyon İstihdam Projesi’yle nitelikli iş gücünün oluşması ve işverenle iş gücünün buluşmasını sağlamayı sürdüreceğiz. İşletmelerimizin finansman ihtiyaçları için 200 milyar TL kefalet ile 250 milyar liralık kredi imkanı sunuyoruz. Ülkemizin vizyon projelerinden olan Togg’a yönelik kamu alım garantisini de hayata geçiriyoruz.”
Kurumlar Vergisi geliri yüzde 185 arttı
Bakan Nebati, “2022 sonu itibarıyla merkezi yönetim bütçe gelirleri 2 trilyon 802 milyar lira, vergi gelirleri ise 2 trilyon 353 milyar lira olmuştur. Böylece OVP’de öngördüğümüz bütçe gelir tahminimizi aşmış bulunuyoruz” dedi. Nebati, vergi türleri açısından en güçlü gerçekleşmenin yüzde 185 artışla kurumlar vergisinden kaynaklandığını, kurumlar vergisinin vergi gelirleri içerisindeki payını yüzde 21,6’ya çıkarttıklarını bildirdi. Nebati, şunları kaydetti: “Ülkemiz, OECD içinde en düşük vergi yüküne sahip 5’inci ülkedir. Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payını yüzde 42’ye düşürdük. Böylece son 19 yılda vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payını 5 puan azaltmış olduk. Vergi iadelerimiz, topladığımız net vergi gelirlerimizin yaklaşık yüzde 15’ini oluşturmaktadır. 2022 yılında 350.8 milyar lira vergi iadesi yaptık. 2021 ve önceki 4 yılın iade artış hızı ortalama yüzde 30 civarında iken, 2022 yılında iadeler, bir önceki yıla göre yüzde 107 artış göstermiştir.”
290.4 milyar TL’lik vergi gelirinden vazgeçildi
Nebati, geçen yıl 290,4 milyar TL vergi gelirinden vatandaşlar lehine vazgeçtiklerini dile getirerek, ülkenin brüt dış borç stokunun 440 milyar dolar seviyelerinde yatay seyrettiğini, GSYH’ye oranla brüt dış borç stokunun gerilemeye devam ettiğini, toplam borçluluğu da azalttıklarını söyledi. “2021 yılına kıyasla toplam borçluluğumuzu GSYH’ye oran olarak yüzde 23 azaltırken, gelişmekte olan ekonomilerde bu oran artış kaydetmiştir” diyen Nebati, hanehalkı, reel sektör, kamu ve finansal sektörün borçlarının GSYH’ye oranında da birçok ülkeye göre oldukça sağlam durumda olduklarını vurguladı. Nebati, 2002’de toplanan her 100 liralık verginin 85,7 lirasının faiz harcamalarına giderken, 2022’de sadece 13,2 lirasının faiz harcamalarına gittiğini belirterek, “Uyguladığımız mali disiplin ve etkin borç yönetimi sonucunda AB tanımlı Genel Yönetim Borç Stoku’nun GSYH’ye oranını 2002 yılında yüzde 71,5 iken, 2022 yılı üçüncü çeyrek itibarıyla yüzde 34,8’e kadar düşürdük. Bu oran, 2021 sonuna göre 7 puan gerilemiştir. Oranın yıl sonunda OVP tahminimizin de altında gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Hatırlatmak isterim ki AB üyesi ülkelerin borç stokunun GSYH’ye oranı ise tam yüzde 86,4 seviyesindedir” ifadelerini kullandı.
Kişi başı gelir 12 bin doların üzerine çıkacak
Bakan Nebati, yüksek büyüme performansının etkisiyle 2022’de kişi başına gelirin 10 bin dolar seviyesini aşacağını öngördüklerini belirterek, “Bu, Orta Vadeli Program tahmininizin de üzerindedir. 2023 yılında da kişi başına gelirimizin inşallah daha da yükselerek 12 bin doların üzerine çıkacağını öngörüyoruz” dedi. Nebati, 2022’nin ikinci yarısından itibaren döviz kurlarında istikrarı sağlarken finansal istikrarı da sağlamlaştırdıklarını, TL’nin reel olarak değer kazandığını ifade ederek, TL’ye cazibeyi artırmak için ayrıca 6.6 milyar TL’ye ulaşan Gelire Endeksli Senet ihraç ettiklerini ve DİBS ile temettü gelirlerinde stopaj indirimi yaptıklarını anlattı.
İkinci 10 tonluk altın sertifikası ihracı
Finansal araçlarda çeşitlendirme ve finansal sistem dışındaki atıl tasarrufların finansal sisteme kazandırılması amacıyla 21 Kasım 2022’de devreye aldıkları 5 ton altın karşılığında ihraç edilen Darphane Altın Sertifikaları’na bireysel yatırımcıların büyük ilgi gösterdiğini aktaran Nebati, “Bu teveccühün ardından dün de 10 tonluk ikinci altın sertifikası ihracına çıkıyoruz.” dedi. Nureddin Nebati, altın sertifikası ihraçları, Altın Tasarruf EkoSistemi ve Altın Dönüşümlü KKM uygulamasıyla 2022’de altın rezervlerinin 129 ton artırılmasına katkıda bulunduklarını belirterek, brüt rezervlerin de 129 milyar dolarla son 8 yılın en yüksek seviyesine ulaştığını kaydetti. Nebati, “Brüt rezervimizin 2022’de önceki yıla göre 18 milyar dolar artış kaydetmesinde KKM hesaplarının 1,4 trilyon TL’ye ulaşması, 11 milyar dolar tutarında Eurobond ihracı yapmamız ve ihracatımızın rekor seviyeye yükselmiş olması etkili olmuştur” dedi.
Ticari kredi büyümesi yüzde 36,1’e ulaştı
Selektif kredi anlayışıyla ve Hazine Destekli Kefalet Sistemi’yle 116 milyar lira kredi imkanı oluşturduklarını belirten Nebati, “İmalat sanayi öncülüğünde kullandırılan ticari kredi büyümesi 2021 yılının 25 puan üzerine çıkarak 2022’de yüzde 36,1 seviyesine ulaşmıştır. Bu yüksek tutardaki ve orandaki ticari kredilerimizi güçlü bankacılık sektörümüz sayesinde işletmelerimize sağlıyoruz” dedi. Nebati, Türkiye’deki bankaların tahsili gecikmiş alacak oranının diğer gelişmekte olan ülkelerden daha düşük bir seviyede olduğunun altını çizdi. Bakan Nebati, küresel pazarlardaki yavaşlama ve paritenin olumsuz etkilerine rağmen ihracatın 254,2 milyar dolarla rekor seviyeye ulaştığını aktararak, ilk 3 çeyrekte gerçekleşen büyümenin yüzde 60’ının makine ve teçhizat yatırımları ile net ihracattan kaynaklandığını söyledi.
