Şebnem TURHAN
Merkez Bankası’nın 750 baz puanlık şok faiz artırımı yaptığı ağustosta tüketici enflasyonu aylık yüzde 9,09 ile yüzde 7-7,5 seviyelerindeki beklentilerin üzerinde arttı, yıllık enflasyon yüzde 58,94 ile yılın zirvesine çıktı. Seçim sonrası yeni ekonomi yönetimiyle birlikte değişen para politikası ve döviz kurlarındaki sert artışlar ile vergi ayarlamaları sonrası gelen zamlar ile iki ayda enflasyondaki artış yüzde 19,44 seviyesine yükseldi. Yüzde 58,94 ile yılın zirvesine taşınan enflasyonda ulaştırma, gıda grubundaki hızlı artışlar dikkat çekti. Merkez Bankası’nın da hem Para Politikası Kurulu kararında hem de özetlerinde dikkat çektiği hizmet enflasyonu da aylık yüzde 9,2 artarak yıllık yüzde 81,9 ile katılığını korudu.
Ekonomistler Merkez Bankası’nın yüzde 58 olan yıl sonu tahminini ağustos itibariyle aşıldığını yılsonunda yüzde 70’in üzerinde enflasyon görülme olasılığının arttığını vurguladı. Üretici enflasyonu ise ağustosta aylık yüzde 5,89 artarak yıllık üretici enflasyonu temmuzdaki yüzde 44,5 seviyesinden yüzde 49,51’e yükseldi.
Taze sebze ve meyve yıllık yüzde 106 zamlandı
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ağustosta tüketici enflasyonunda tüm gruplara yayılan yüksek artışlar gözlendi. Gıda ve içecek grubunda aylık enflasyon yüzde 8,48 arttı ve manşet tüketici enflasyonunu 2.27 puan arttırdı. TÜİK verilerine göre işlenmemiş gıda fiyatları aylık yüzde 5,58 artarken taze sebze ve meyveler ağustosta temmuz ayına göre yüzde 9,31 zamlandı. Tarımda hasadın ve ürünün bol olduğu ağustos ayında işlenmemiş gıdadaki bu yüksek artışlar dikkat çekti. Taze sebze ve meyvede yıllık enflasyon ise yüzde 106’ya dayandı. Uzmanlar eylülde de taze sebze ve meyve grubunda fiyat artışlarının devam etmesini bekliyor. Alkollü içecek ve tütün grubunda ay başında gelen sigara zamlarının etkisiyle aylık enflasyon yüzde 3,77 arttı ve manşet enflasyona 0.14 puanlık yükseltici etki yaptı.
Dayanıklı mallarda aylık enflasyon yüzde 7,82
Giyim ve ayakkabı grubunda indirim döneminin yavaş yavaş başlamasına rağmen ağustosta fiyatlar yüzde 8,25 artış göstererek manşet tüketici enflasyonunu 0.46 puan arttırdı. Konut grubunda kira artışlarının etkisiyle yüzde 6,89 enflasyon manşet tüketici enflasyonunu 0.86 puan yukarıya çekti. Elektrik ve doğalgaza zam gelmemiş olsa da konut grubundan gelen yüksek katkıda bazı illerdeki su fiyatı artışlarının etkisi var. Eylülde henüz elektrik veya doğalgaz fiyatlarında bir düzenleme yapılmadı.
Ev eşyası grubunda enflasyon içinde barındırdığı dayanıklı tüketim mallarının TL’deki değer kaybının birikimli etkisini net şekilde yansıtması nedeniyle ağustosta aylık yüzde 9,36 artış gösterdi. Bu grubunda manşet tüketici enflasyonuna 0.78 puanlık yükseltici yönde etki yaptı. Dayanıklı mallarda ise aylık enflasyon yüzde 7,82 arttı yıllık enflasyon yüzde 63,04’e taşındı. Eylülde de bu grupta ithal ürünler ve tüketicinin artan talebiyle enflasyonun artması bekleniyor.
Ulaştırmadan manşet enflasyona 2.78 puan etki
Ulaştırma grubu temmuz enflasyonuna vergi artışları nedeniyle damga vurmuştu ağustos ayına ise vergi artışları sonrası gelen zamlar ve yine akaryakıt fiyatlarında döviz kurlarının etkisiyle damga vurmaya devam etti. Ulaştırma grubunda İstanbul’da taksi ücretlerine gelen yüksek zammın yanı sıra şehir içi taşıma ücretleri ile şehirlerarası taşıma ücretlerine gelen çift haneli fiyat artışları ulaştırma grubunda aylık enflasyonun yüzde 16,61 gibi çok yüksek oranda artmasına neden oldu. Ulaştırma grubundan aylık manşet tüketici enflasyonuna etki 2.78 puan oldu. Ulaştırmada artışların döviz kurundaki harekete dayalı olarak eylülde de devam etmesi tahminler arasında.
Haberleşme grubunda yüzde 4,28 aylık artış manşet enflasyonu 0.14 puan, sağlık grubunda yüzde 7,98’lik aylık artış 0.32 puan, eğlence ve kültür yüzde 7,88 artarak 0.25 puan etkiledi. Eğitim grubu ağustosta düşük oranda artarken eylülde yeni eğitim yılının açılmasıyla birlikte yüksek enflasyon oranıyla karşı karşıya kalınacak grupların başında geliyor.
Lokanta ve oteller yüzde 7,09 artış gösterdi manşet tüketici enflasyonuna 0.67 puan etki yaptı. Sezon ve yüksek talep ile kur etkisi bu gruptaki enflasyonu arttırdı. Çeşitli mal ve hizmetlerde ise aylık enflasyon yüzde 7,55 arttı ve manşet tüketici enflasyonuna 0.35 puan yükseltici etkide bulundu.
Enerji enflasyonu aylık yüzde 14,23 artarken hizmet enflasyonunda temmuzdaki yüzde 9,81 artışın ardından ağustosta da yüzde 9,19 yükseliş yaşandı. Hizmet enflasyonu yıllık oranda yüzde 80’e dayanırken Merkez Bankası PPK özetlerinde de hizmet enflasyonundaki katılığa dikkat çekmişti.
AĞUSTOSTA ZAM ŞAMPİYONU ŞANS OYUNLARI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, şans oyunlarındaki yüzde 74,67 fiyat artışını yüzde 53,35 ile taksi ile şehir içi yolcu taşımacılığı, yüzde 42,44 ile kara yolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı, yüzde 36,57 ile demir yolu ile şehir içi yolcu taşımacılığı izledi. Ağustosta fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında yüzde 26,11 ile kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağları, yüzde 21,31 ile otobüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı, yüzde 18,45 ile ekmek yer aldı.
MEHMET ŞİMŞEK: SABRETMEMİZ GEREKİYOR
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TÜİK verileri sonrası sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa (parasal sıkılaşma, kredi politikası ve gelirler politikaları) yapacağız” ifadesini kullandı. Enflasyonla mücadelenin biraz zaman alacağını bildiklerinin altını çizen Şimşek, “Geçiş dönemindeyiz. Enflasyonu kontrol altına almak ve daha sonra düşürmek için ne gerekiyorsa (parasal sıkılaşma, kredi politikası ve gelirler politikaları) yapacağız. Sonuçta sabretmemize değecek. Enflasyonla mücadelede kesinlikle kararlıyız” değerlendirmesinde bulundu.
MB’DEN GÜÇLÜ FAİZ ARTIŞ BEKLENTİSİ
TÜİK verilerine göre işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içki ve tütün ile altın hariç çekirdek B enflasyonu ağustosta aylık yüzde 9,32 yükseldi, yıllık B çekirdek enflasyonu yüzde 63,52’ye çıktı. Enerji, gıda ve içecekler, içki ile tütün ve altın hariç C çekirdek enflasyonunda ise ağustosta temmuza göre aylık artış yüzde 8,89 oldu ve yıllık C çekirdek enflasyonu yüzde 64,85’e çıktı. Uzmanlar ağustos verisi sonrasında Merkez Bankası’nın ağustostaki şok faiz artışı sonrasında daha düşük artış beklentisini geride bırakarak Merkez Bankası’nın aynı güçlü artışlara devam etmesi gerektiğini vurguladı.
KUR GEÇİŞKENLİĞİ TAM GAZ DEVAM EDİYOR
■ Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler: Neredeyse tüm alt detayların beklentilerden daha kötü geldiği bir enflasyonla karşı karşıyayız. Öncelikle hizmet enflasyonunu öne çıkarmak gerekiyor; hizmet enflasyonunun geçen aydan sonra bu ay da %9’u aşması ve yıllık bazda %60’dan 70’e ve bu ay da %80’e yükselmesi, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın boyutunu net bir şekilde ortaya koyuyor. Temel mal grubundaki %9,9 ve dayanıklı mal grubundaki %7,8’lik aylık enflasyon rakamları kur geçişkenliğinin de tam gaz devam ettiğine işaret ediyor. Geçen ay %12,7, bu ay da %14,2 seviyesinde gerçekleşen enerji enflasyonu dolaylı etkilerle birlikte enflasyonu önümüzdeki aylarda da olumsuz etkilemeye devam edecek. Yıllık TÜFE enflasyonunun %59’a ulaşmasıyla, TCMB’nin sene sonu tahmini de şimdiden aşılmış oldu. Önümüzdeki aylarda kurdaki stabilizasyon korunsa bile, TÜFE enflasyonunun yükselmeye devam ederek %70’li seviyelere ulaşması kuvvetle muhtemel görünüyor.
TALEP KAYNAKLI BASKI BİR MİKTAR HIZ KESEBİLİR
■ TSKB Ekonomik Araştırmalar Baş Ekonomisti Şakir Turan: Ağustosta döviz kurlarındaki yükselişin gecikmeli etkileri ile birlikte vergi ve asgari ücret artışı gibi hem maliyet hem de talep kaynaklı etkenler temmuzda olduğu gibi yine belirgindi. Bununla birlikte, az sayıda üründe maliyet şokunun ilk etkileri kısmen hafifledi. Fakat ulaştırma hizmetleri ve işlenmiş gıda gibi bazı kalemlerde görüldüğü üzere ikincil etkilerle ve beklentilerdeki bozulma ile pek çok ürün ve hizmette fiyat baskısı sürerken TÜFE yine güçlü arttı. Sıkılaştırıcı düzenlemelerle talep kaynaklı baskı önümüzdeki aylarda bir miktar hız kesebilir. Ancak birikmiş maliyetler ve beklentilerdeki bozulma nedeniyle aylık bazda enflasyon oranlarının geçen yılın üzerinde geleceğin ve yıllık enflasyonun yükselmeye devam edeceğini tahmin ediyoruz.
