Evrim KÜÇÜK
Ukrayna ile Rusya arasındaki savaşta bir yıl geride kalırken, Türkiye’nin oluşturulmasına katkı verdiği BM koordinasyonundaki Karadeniz Tahıl Koridoru’nun mart ayı sonrasında devam etmesi konusunda gözler yeniden Moskova’da. Rusya, koridoru askıya alma gibi bir hamle yaparsa, Türkiye dahil birçok ülkenin tahıl ithalat faturası kabarabilir. Çünkü Ukrayna’nın sevkiyatlarının yeniden başlamasına yardımcı olan koridorda bugün kadar 22 milyon 165 bin 287 ton tahıl ve gıda ürünü ihraç edildi. Fakat istatistikler savaşın patlak vermesinden bu yana Karadeniz’de tarım ürünleri ticaretinin Rusya’nın lehine işlediğini gösteriyor. Rusya’nın buğday, mısır, Ayçiçek yağı gibi tarım pazarlarındaki payı artarken, Ukrayna’nın geriledi. Ukrayna’nın buğday ihracatı, 2022-23 pazarlama yılında üçte birden fazla düşerken, ayçiçek yağı sevkiyatları beş yılın en düşük seviyesinde. 24 Şubat 2022’de Ukrayna’nın işgalinden bu yana ticaretteki değişim şöyle:
BUĞDAY: Arazileri zarar gören Arazileri zarar gören Ukrayna’nın üretimi düşüyor
Ukrayna tarım bakanlığından alınan verilere göre, ülkenin buğday sevkiyatı 2022-23 mali yılında şimdiye kadar yüzde 39 düşüşle 10.8 milyon ton oldu. Ukrayna’nın buğday ihracatı, işgalden sonra haftalarca durdu. Ancak Temmuz ayında Karadeniz Tahıl Girişimi’nin imzalanmasının ardından ihracat arttı. Avrupa’ya sevkiyatlar 10 kattan fazla artarken, Asya ve Afrika’ya yapılan sevkiyatlar yüzde 75 ila 80 arasında düştü. Tarım uzmanlarına göre, Ukrayna’nın 2023-24 sezonunda buğday ihracatının 12 milyon tona düşmesi bekleniyor. Tarım arazileri ve ekipmanlarının savaşta hasar alması nedeniyle Ukrayna’nın 2022-23 buğday üretimini önceki yılki 33 milyon tona kıyasla 21 milyon ton olarak tahmin ediyor. Rusya’nın 2022-23 sezonundaki buğday ihracatının 41.5 milyon tonla, önceki sezon kaydedilen 33 milyon tonun oldukça üzerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Analistler, Rusya’nın 2022-23 buğday hasadını bir yıl önce tahmin edilen 75.2 milyon tondan 91 milyon tona çıkacağını öngörüyor. Bu arada S&P Platts değerlendirmesine göre, Ukrayna’nın yüzde 11.5 buğday FOB fiyatları geçtiğimiz hafta yıllık yüzde 23.2 düşüşle 274 dolar/ ton seviyesine indi. Rusya’nın yüzde 12.5 buğday FOB fiyatı da yıllık yüzde 17,4 düşüşle 298 dolar/ton oldu.
AYÇİÇEK YAĞI: Rusya, Ukrayna’nın payını kaptı
Ukrayna’nın ayçiçek yağı sevkiyatları 2022-23 döneminde beş yılın en düşük seviyesine inecek. ABD Dış Tarım Servisi, 9 Şubat tarihli aylık yağlı tohumlar raporunda, sevkiyatların 3.85 milyon ton olacağını öngördü. Ayçiçek yağı, hurma ve soya fasulyesi yağından sonra dünyanın en çok ticareti yapılan üçüncü bitkisel yağıdır. Ukrayna, dünyanın en büyük ayçiçek yağı üreticisidir ve onu Rusya takip eder. İki ülke, 2020-21’de küresel üretimin yüzde 60’ını oluşturdu. Ukrayna’nın 2022-23’te bir yıl önceki 4.64 milyon tona göre 4.3 milyon ton ayçiçek yağı üreteceğini tahmin ederken, Rusya’nın üretiminin bir yıl önceki 5.82 milyon tondan 6,19 milyon tona çıkması bekleniyor. Platts, Ukrayna FOB Karadeniz Ayçiçek yağı fi yatının 23 Şubat 2022’deki 1.480 dolar/tondan 1.000 dolar/tona indiği görülüyor. Karadeniz Ayçiçek yağı fi yatları, Rus işgalinin Ukrayna’nın liman ticaretini tamamen baltalaması nedeniyle Mart 2022’de 2.500 dolara kadar çıkmıştı.
MISIR: Fiyatlar savaş öncesi seviyelere geri gitti
Ukrayna dünyanın lider mısır ihracatçılarından. Ancak ABD Tarım Bakanlığı, Ukrayna’nın 2022-23 mali yılı mısır üretiminin savaş öncesi 26.98 milyon ton seviyesinden 22.5 milyon tona ineceğini tahmin ediyor. Ukrayna tarım bakanlığı, 2023-24 mali yılın toplam ekilen alanın savaş öncesi 29 milyon hektardan 7 milyon hektar düşeceği uyarısı yapıyor. Ukrayna tarım bakanlığına göre, 2022-23 sezonunda şimdiye kadar Ukrayna yıllık yüzde 7 düşüşle 17.41 milyon ton mısır ihraç etti. Ukrayna, en büyük tedarikçi Brezilya’yı geride bırakarak AB’nin en büyük mısır ihracatçısı oldu. Fiyatlara bakıldığında CBOT vadeli işlemlerinde mısırın kile fiyatı 6.75 dolar seviyesinde. CBOT’ta mısır fiyatları Nisan 2022’de 8.3 dolar ile zirve yapmıştı. Karadeniz mısırına bakınca fiyatların 1 yıl öncesine göre gerilediği görülüyor. Platts FOB Karadeniz mısırı Mart 2022’de 387 dolar/ton ile zirve yaparken, şu sıralar 300 doların altında.
21 MİLYON TON
UKRAYNA’NIN 2022-23 BUĞDAY ÜRETİM TAHMİNİ
6.2 MİLYON TON
2022-23’TE RUSYA’NIN AYÇİÇEK YAĞI TAHMİNİ
