Hilal SARI
Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta 11-12 Temmuz tarihlerinde gerçekleşecek kritik NATO zirvesi öncesi Litvanya NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsveç’in NATO üyeliği için açıkladığı “AB süreci koşuluna” ilişkin soruya “İsveç Madrid’de alınan kararlar doğrultusunda gerekenleri yaptı” yanıtını verdi.
Stoltenberg pazartesi günü ilerleyen saatlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ile yapacağı görüşmeden umutlu olduğunu da belirterek şunları söyledi: “Madrid’de bir karar aldık. İsveç’in NATO üyeliğinin Türkiye tarafından da kabul edilmesi için Türkiye’nin meşru güvenlik endişelerini gözeten bir dizi karar alındı. İsveç bu anlamda gerekenleri yaptı. İlki silah ihracat kısıtlamalarının kaldırılmasıydı. Bu kısıtlama kaldırıldı. Türkiye ve İsveç arasında terörle mücadelede işbirliği de artıyor. Ayrıca İsveç anayasasını değiştirdi ve terörle mücadele yasalarını da güçlendirdi. İsveç Türkiye’nin meşru güvenlik endişelerini gözeterek gerekenleri yapıyor. Ama aynı zamanda tüm müttefiklerin meşru güvenlik endişeleri göz önünde bulundurulmamız gerekiyor ve bunun için İsveç’in NATO üyeliğinin en kısa sürede gerçekleşmesi gerekir. Çünkü bu NATO ittifakını ve Baltık bölgesini savunma ve koruma kabiliyetimizi güçlendirecek. Haritaya bakarsanız İsveç, Finlandiya’nın ardından tam üye olursa bu bölgede NATO’nun varlığı güçlenecek. Bu nedenle İsveç’in NATO’ya üye olması için çalışıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birkaç hafta önce görüştüm. Sağduyulu ve iyi görüşmelerimiz oldu. O toplantıda kalıcı bir mekanizma kurulmasını kararlaştırdık. Bir kaç gün önce Brüksel’de buluştular ve ilerleme kaydettiler.
Beyaz Saray: AB üyeliği AB ile Türkiye arasında
Beyaz Saray’dan da konuya ilişkin bir açıklama geldi ve NATO ittifakının başlıca üyesi ABD “Üyelik başvurusu süreci AB ile Türkiye arasında bir konu” dedi. Açıklamada “ABD, Türkiye’nin AB üyelik hedefl erini her zaman destekledi ve desteklemeye devam ediyor. ABD, NATO’ya katılmak için hazır olan İsveç’e odaklanmış durumda” ifadeleri yer aldı. Bugün ilerleyen saatlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Başbakan ve Başbakan Ulf Kristersson ile görüşeceğim. Vilnius’taki NATO zirvesinde İsveç’in NATO üyeliğine dair olumlu bir karar çıkma ihtimali hâlâ var, bir garantisi yok, henüz emin değiliz, ama şu an liderlerin katılacağı toplantı ile bir momentumumuz var.”
İstanbul Atatürk Havalimanı’nda açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Önce gelin Türkiye’nin Avrupa Birliği’nde önünü açın, ondan sonra biz de Finlandiya ile ilgili nasıl onun önünü açtıysak, İsveç’in de önünü açalım” demişti.
NATO ittifakının zirvedeki önemli gündem maddelerinden biri de Finlandiya da dahil 31 NATO üyesinin savunma harcamalarını GSYH’lerinin en az yüzde 2 seviyesine çıkarma taahhütleri. Yaklaşık 10 yıl önce böyle bir genel karar alınmış olmasına rağmen henüz tüm üyelerin savunma harcamalarının payı yüzde 2 düzeyinde değil.
Çin’i ‘tehdit’ olarak niteleyen NATO’nun zirvesine 4 Asya-Pasifik lideri de katılıyor
NATO’nun bu zirvesinde ittifakın Asya-Pasifik bölgesindeki dört müttefik ülkesi Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve Güney Kore’nin liderleri de katılacak. Bu dört lider ittifakın bir zirvesine ilk kez geçen yıl Madrid’deki NATO Zirvesi’ne katılmıştı. Asya’nın süper ekonomik gücü Çin 2022 yılında ilk kez bir NATO stratejik konsept belgesinde bir ‘tehdit’ unsuru olarak yer almıştı. The Conversation’da yer alan iddiaya göre NATO’nun Tokyo’da bir temsilcilik ofisi açmasına Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron karşı çıkıyor. Japonya ittifakla özel bir anlaşma üzerinde de çalışıyor. Yeni Zelanda ve Güney Kore’nin de NATO ile işbirliğini artırmayı hedefl eyen muhtelif anlaşmalar üzerinde çalıştığı belirtiliyor.
ABD ve Almanya: Ukrayna’nın NATO üyeliği için ‘henüz erken’
Zirvede Ukrayna’nın NATO üyesi olma talebi de görüşülecek ancak ittifakın önemli iki ülkesi ABD ve Almanya bunun ‘henüz erken’ olduğu görüşünde. NATO ittifakı 2008 yılındaki Bükreş zirvesinde “Ukrayna ve Gürcistan’ın ittifaka katılabileceğini” açıklamış ancak bir yol haritası açıklamamıştı. ABD iki ülkeyi de ittifakta istiyor ancak Fransa ve Almanya bu adımın Rusya’yı kızdıracağından endişeli. ABD Başkanı Joe Biden da geçtiğimiz günlerde CNN’e verdiği röportajda “Ukrayna’nın NATO üyeliği için henüz hazır olmadığını” söylemiş ve NATO’nun üyeliği değerlendirmesi için önce savaşın bitmesi gerektiğini belirtmişti. Almanya’nın da NATO zirvesinde Ukrayna’nın üyeliğini veto etmeye hazırlandığı belirtiliyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelensky NATO’ya üyeliğin kabul edilmesi için baskı yapmaya devam ediyor. Eski Sovyet ülkesi olan Doğu Avrupa NATO üyeleri Ukrayna’yı ittifakta istiyor.
Rusya’dan NATO’ya çağrı: Ukrayna’daki nükleer santrali görüşün
Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Kakharova pazar günü yaptığı açıklamada Ukrayna’yı Zaporizhzhia nükleer santraline sistemik şekilde hasar vermekle suçlayarak “NATO zirvesinde en önemli konu bu olmalı. Sonuçta (santralde olası bir hasar durumunda) doğrudan etki alanında yer alan ülkelerin büyük bir çoğunluğu ittifak üyesi” ifadelerini kullandı. Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporizhzhia zirvenin yapılacağı Vilnius’a 1.000 km mesafede. Rus güçlerinin kontrolünde olan bölgede yer alan santral uzun bir süredir çatışmalara sahne oluyor ve Rusya ve Ukrayna santrale yönelik bir saldırı planladıkları konusunda karşılıklı olarak birbirlerini suçlayan açıklamalar yapıyor.
100 milyar euroluk ortak savaş tankı projesini de görüşecekler
Zirvenin yan gündemlerinden biri de Almanya ve Fransa’nın 2017 yılında anlaştığı ve 100 milyar euro maliyeti olacağı tahmin edilen ortak savaş tankı geliştirme projesi. Reuters’da yer alan habere göre Alman Leopard 2’den ve Fransız Leclerc’ten daha da gelişmiş bir tank için anlaşılan ancak enerji konusunda yaşanan birlik içi uzlaşmazlıklar ve gecikmelerle sürüncemede kalan proje Berlin ve Paris tarafından yeniden gündeme getirilecek. Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius konuya ilişkin açıklamasında “Tüm dedikodulara ve karamsar açıklamalar yapanlara rağmen biz bu ortak projeyi istiyoruz” dedi.
Arap ülkeleri hâlâ kızgın: Yemen’den İsveç mallarına boykot
Bazı Arap ülkelerinde İsveç’teki Kuran yakılmasına tepkiler sürüyor. Yemen hükümeti İsveç ürünlerine yönelik 100 ticari markayı kapsayan boykot başlattıklarını duyurdu. Mehr News haberine göre Yemen Ulusal Kurtuluş Hükümeti Ticaret ve Sanayi Bakanı Muhammed Mutahhar, Al Masrirah televizyonuna yaptığı açıklamada, İslam’ın kutsal değerlerine yapılan hakaret nedeniyle İsveç mallarına “boykot” uygulamaya başladıklarını açıkladı. Mutahhar, boykot listesinin ilgili makamlara iletilerek 30 İsveç acentesiyle 100 ticari markayı kapsadığını belirtti.
