Hilal SARI
Batı yaptırımları nedeniyle dünyaya açılma planı yarıda kalan İran ekonomisi, BRICS’e katılacağının duyurulmasının ardından ülkenin en büyük havalimanın genişletme ihalesini Çinli bir şirkete verdi. Tahran’ın 25 km. güneybatısında yer alan Uluslararası İmam Humeyni Havalimanı (IKA) CEO’su Saeed Chalandari önceki gün çok önemli bir havalimanı ihalesini Çinli bir yükleniciye verdiklerini duyurdu. CEO’nun pazar günü açıklaması sırasında ismini vermediği Çinli şirket, havalimanının ikinci faz geliştirilmesi için yapacağı 2,5 milyar euroluk (2,7 milyar dolar) yatırımın ana yüklenicisi olacak.
Finansman, ekipman ve teknik hizmetleri ham petrol takasıyla alacak
Chalandari Çinli şirketin bir dizi yerli ve yabancı müteahhitlerle çok yoğun pazarlıklar yapıldıktan sonra seçildiğini, ayrıca İran’ın bu projede finansal kaynaklar, ekipman ve teknik hizmetler için ‘ham petrolünü barter yöntemiyle satabileceği bir mekanizma” kullanacağını duyurdu. Chalandari’nin verdiği bilgilere göre “Havalimanının yeni terminalin ikinci faz inşa operasyonlarının yönetim operasyonları muhtemelen eylül sonunda başlayacak.”
IKA, başkent Tahran’ın 25 km güneydoğusunda yer alıyor. Havalimanında 29 büyük havalimanı faaliyet gösteriyor ve dünya genelinde 64 noktaya uçuşlar gerçekleştiriyor. İran IKA’nın bölgesel bir havacılık merkezine dönüştürmek için bir çok genişleme projesi planladı ancak ülkeye uygulanan ABD yaptırımları nedeniyle bu projelerden bazıları gerçekleşmedi veya ertelendi. Chalandari ulaştırma bakanlığının IKA’nın ikinci faz genişletme projesi için fizibilite çalışmalarını tamamladığını, projenin havalimanının güneyinde 410 bin hektar bir alanda yönetileceğini, yeni terminalin modern ekipman ve altyapıyla donatılacağını ve havalimanının mevcut tesislerinden bağımsız olarak işletileceğini bildirdi.
Çin Covid testi zorunluluğunu kaldırdı, teşvikler açıkladı
Pandemi kısıtlamalarının önemli bir kısmını kaldıran Çin’e ilişkin ‘iyileşme beklendiği kadar hızlı değil’ yorumları yapıldığı bir dönemde, Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, Pekin’de düzenlenen basın toplantısında, bundan böyle yurtdışından gelen yolcuların seyahat öncesinde antijen test sonucunu bildirmesinin gerekmeyeceğini, devam eden test zorunluluğunun 30 Ağustos’tan itibaren kaldırılacağını duyurdu. Bu, pazartesi sabahı yeni bazı ekonomik teşvik önlemleri açıklayan Pekin’in bu yılki yüzde 5 büyüme hedefi için bazı adımlar atmaya devam edeceğini gösteriyor. Çin sanayi şirketlerinin kârlarında 7 aydır devam eden düşüşün ardından Pekin pazartesi günü hisse piyasalarında yapılan işlemlere uygulanan vergilerin azaltılacağını, piyasaların destekleneceğini duyurdu. Adımların ‘yatırımcı güvenini artırmayı amaçladığı’ belirtildi. Ülkenin hisseleri 18 aydır işlem görmeyen gayrimenkul devi Evergrande Group’un Hong Kong borsasındaki ilk işlem gününde değerinin yüzde 80’ini kaybetmesi de yine Çin ekonomisine yönelik endişeleri körükleyen bir gelişme olarak öne çıktı. Şirketin hisseleri Hong Kong borsasında yüzde 80 düşüşle 0,35 Hong Kong dolarına gerilerken, geçtiğimiz günlerde iflas koruma başvurusu yapan inşaat şirketinin piyasa değeri bir günde 2 milyar doların üzerinde eridi. Evergrande 2021 ve 2022 yılında toplamda 81 milyar dolar net zarar yazdı. Şirket 2022 yılında ise 8,1 milyar yuan kar açıklamıştı.
İkili ticaretleri %7 artışla 16 milyar dolara yaklaştı
İran-Çin ekonomik ilişkileri Pekin’in son 40 yıldır Tahran için önemli bir ticaret ortağı olarak öne çıkmasıyla birlikte güçlenerek artıyor. 1980’lerde Çin’in İran’a İran-Irak savaşı sırasında silah ve teknoloji sağlamasıyla yeni bir evreye giren Çin-İran ilişkilerinde ikili ticaret ağırlıklı olarak ağır sanayi makineleri, elektronik, tüketici ürünleri ve enerji sektörleri aracılığıyla artışta. Bugün Çin, İran’ın en önemli destinasyon pazarı haline geldi ve en önemli ithalat pazarlarından biri. Çin gümrük verilerine göre iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2022’de 2021’e göre 1,035 milyar dolar artışla 15,79 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde Çin’in İran’a ihracatı yüzde 14 artışla 9,44 milyar dolara ulaşırken, İran’ın Çin’e – petrol dışı – ihracatı ise yüzde 2’lik bir düşüşle 6,355 milyar dolara geriledi. Ancak ABD yaptırımlarına rağmen İran’ın düzenli resmi veri yayınlamadığı petrol ihracatı Bloomberg haberlerine göre mayısta günde 1,5 milyon varili de aşmış durumda ve bu ihracatın önemli bir kısmı Çin’e gidiyor.
“İran petrolünü alan Çin’in İran’a yatırımları yetersiz”
Washington merkezli düşünce kuruluşu Middle East Institute’ta yer alan bir analize göre, Çin’in ucuz İran petrolüne ihtiyaç duymasına rağmen, özellikle de enerji sektöründe ciddi bir yatırım fırsatı bulunduğu halde, İran’a yeterince doğrudan Çin yatırımı gelmiyor. Dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz rezervlerinden birine sahip İran, dünyanın en büyük emtia ithalatçısı Çin’e hidrokarbon ihracatını artırıyor ancak uzmanlara göre dünyanın her tarafında yatırım atağına geçen Çin, şimdilik İran’ı bypass geçiyor. Öte yandan İran’ın Körfez’deki üç ada nedeniyle Birleşik Arap Emirlikleri ile ilgili ihtilafında Pekin’in taraf tutmamış olması İran’da bazı siyasetçilerin “Pekin’le işbirliğine çok güvenmemesine” de neden oluyor. Esnaf News’te yer alan “Çin-İran ilişkileri stratejik değil” başlıklı analizde de buna vurgu yapılıyor.
