Yener KARADENİZ
Emek yoğun sektörlerin başında gelen hazır giyim ve tekstilde işten çıkarmalar hızlandı. Bu yıl ağustos-ekim arasında iki sektörde toplam istihdam kaybı 15 bini aştı. Sektör temsilcileri, daralan talebe bağlı olarak istihdam kaybının yüzde 10-15’e ulaşabileceği uyarısında bulundu.
Hem yurtiçi hem de yurtdışında gerileyen talebe bağlı olarak düşen kapasite kullanım oranları, asgari ücret zammı ve EYT düzenlemesi öncesi hazır giyim ve tekstil sektöründe işten çıkarmalar hızlandı. Türkiye İstatistik Kurumu Ekim ayı ücretli çalışan istatistiklerine göre bu yılın ağustos ayından ekim ayına kadar geçen sürede tekstil sektöründe 9 bin 217, hazır giyimde ise 6 bin 290 kişinin işine son verildi. Böylece 3 aylık süre içinde iki sektörün toplam istihdamı 1 milyon 229 bine geriledi. Sektör temsilcileri, ilerleyen dönemde toplam istihdamın yüzde 10-15 gerileyebileceği uyarısında bulundu.
Yatırımlar atıl kalabilir
Zor dönem geçiren sektörlerin başında tekstil sektörü geliyor. Sektör 2021’i 19 bin 515 şirket ve 499 bin 569 istihdam ve 12,9 milyar dolar ihracat ile kapatmış, 3 milyar doların üzerinde de yatırım kararı almıştı. İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri ihracatçıları Birliği Başkanı Ahmet Öksüz, “Ancak özellikle son dönemde artan ithalat baskısı sadece fabrikalarımızın âtıl kalmasına sebebiyet vermiyor; aynı zamanda istihdam ve yatırım kararlarımızı doğrudan etkiliyor. Sektörümüz uzun yıllar sonra ilk defa dış ticaret açığı vermeye başladı. İlave koruma mekanizmaları hayata geçirilmezse istihdamda gerileme olacak; yatırım kararları ise beklemeye alınacak” dedi.
Tekstilde kapasite %70’e geriledi
Ancak kimi sektör temsilcisine göre istihdamdaki gerilemenin sebeplerinden biri de birbiri ardına açıklanan yeni yatırımlar. Zira talebin sınırlı kaldığı hatta gerilediği ve ithalatın arttığı 2022’de devreye giren yeni yatırımlar, toplam kapasitenin gerilemesine yol açtı. Merkez Bankası kasım ayı verilerine göre sektörde kapasite kullanım oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,9 geriledi ve yüzde 70,4 seviyesinde gerçekleşti. Kasım ayı PMI verilerine göre tekstil sektörü takip edilen 10 sektör içinde hem üretim hem de yeni siparişlerin en belirgin yavaşlama gösterdiği sektör oldu.
Hazır giyimde 6 binden fazla kayıp
Hazırgiyim sektörü, tekstil sektörüne kıyasla bu yıl daha iyi bir görünüm sergiliyor. 2021’i 20 milyar 350 milyon ihracat, 39 bin 973 şirket ve 677 bin 395 istihdamla kapatan sektör, yıla iyi başladı. 23 milyar dolar ihracat hedefi ile yıla başlayan sektör, daralan talep ve parite kaybı gibi nedenlerle 2022’yi beklentilerin gerisinde 21 milyar doların biraz üstünde ihracat ile kapatmaya hazırlanıyor. Öte yandan iç piyasada da düşen talep ve üretim maliyetlerinde yaşanan artış, birçok markanın yurtdışı tedarike yönelmesine yol açtı. Bu da ağustos-ekim döneminde istihdam kaybının 6 bin 290’a çıkmasına yol açtı.
Toplam istihdam yüzde 10-15 azalabilir
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya, işlerin düşmesi nedeniyle kapasitelerin de daraldığını, bunun da giyim sanayinde istihdam kaybına yol açtığını söyledi. Kaya, “Aralıkta istihdam kayıpları artarak devam edecek. Çünkü müşterilerden gelen sinyaller hem ihracat hem de iç piyasa anlamında çok parlak değil. Yüzde 20-30’a varan daralmaları göreceğiz. Hareketlerimizi de buna gör ayarlıyoruz. Zira işçilik, diğer maliyetler ve kurdaki baskı nedeniyle fiyat tutturamıyoruz. Bu da iş ve müşteri kaçırmamıza yol açıyor. Daralma bu kez 9 ay bir yıl gibi sürecek. Önlemimizi ona göre almak, çevik ve kuvvetli olmak durumundayız. 2023, sıkışan ve rekabetin daha fazla olduğu bir dönem olacak. Zaten krediye, sermayeye erişim de eskisi kadar kolay değil. Yatırım iştahı olmadığı gibi mevcut yatırımları da koruyamıyoruz. Hazır giyim sektörü istihdamında yüzde 10-15 kaybımız olabilir” ifadelerini kullandı.
Sendikalı sayısı 100 bine ulaştı
İşten çıkarmaların artarak devam ettiğini, şirketlerin “yıllık izinleri ya da gelecek yıla ait henüz hakkedilmemiş izinleri kullandırıyoruz. İş akdi feshinden mümkün olduğu kadar kurtarmaya çalışıyoruz” gibi açıklamalar yaptığını kaydeden DİSK İstanbul Bölge Temsilcisi Asalettin Arslanoğlu, “Büyük bir küçülmeye gidiliyor. Ana fabrikalarda küçülme için işlerini fasona devrediyor. Ordu’da 700 kişilik bir fabrikanın çalışan sayısını 540’a düşürdüğünü, başka bir fabrikanın gelecek yılın hakkedilmemiş iznini kullandırdığını gördüm. Öte yandan asgari ücreti yatırıp sonra bir kısmını geri alma uygulaması da yaygın. Ana firmalar marka denetimleri nedeni ile bunu yapamayacakları için işleri fasona devretme yoluna gidiyorlar” ifadelerini kullandı. Hali hazırda sektörde toplam sendikalı sayısı 100 bin civarında seyrediyor.
