Küresel ekonomik rekabet ortamında inovasyon ve dijital yatırımlar, ekonomik büyümenin temel taşları haline geldi. Ancak, bu büyümeyi sınırlayan yapısal sorunlar da hem Türkiye’de hem küreselde giderek daha belirgin hale geliyor. Dijital pazarlarda rekabeti en çok etkileyen faktörlerden biri, ağ etkileri ve pazara ilk girmenin avantajı. Pazara erken giren şirketler, geniş kullanıcı tabanları sayesinde daha fazla veri toplayarak pazarlarını güçlendirmekte ve rakiplerine geçişi zorlaştırıyor. OECD raporlarına göre, dijital pazarlardaki en büyük giriş engellerinden birinin de yüksek AR-GE ve teknoloji yatırımları gerektirmesi olduğunu belirten Günay Erdoğan Avukatlık Bürosu'nun kurucu ortağı, Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Av. Dr. Yavuz Selim Günay, “Büyük şirketler yıllık milyarlarca dolarlık yatırım yaparken, yeni girişimcilerin bu ölçekle rekabet etmesi neredeyse imkansız hale geliyor” ifadelerini kullandı.
En büyük risklerden biri küresel devlerle rekabet etme şansı
Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomiler için öne çıkan risklerden birinin, küresel devlerin pazarı domine etmesi ve pazar payı daha düşük olan şirketlerin küresel devlerle rekabet etme şansının azalması olduğunu söyleyen Günay, “Yerli girişim şirketlerinin belirli pazarlara girebilmesinin önünde de önemli bariyerler yaratılıyor. Küresel çapta düzenleyici kurumlar, bu tekelleşmeyi önlemek için sıkı regülasyonlar getirmekte, büyük çaplı incelemeler yürütmektedir. Dijital devlerin merkezi olan ABD’de bile Google’ın rekabet hukuku tedbirleri ile bölünmesi konuşulmakta, Avrupa Komisyonu ise, dijital devler hakkında pek çok soruşturma yürütmüştür” dedi.
Teknoloji devlerinin 3 tekelleşme sorunu..
Küresel teknoloji pazarında büyük şirketlerin tekelleşme eğiliminin, son yıllarda rekabet otoritelerinin en çok tartıştığı konuların başında geldiğine vurgu yapan Günay, “ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ve Avrupa Komisyonu’nun raporlarına göre, teknoloji devlerinin tekelleşme sorunları üç ana başlıkta toplanmaktadır. Bunlar, kendini kayırma (self-preferencing) uygulamaları, veri tekelleşmesi ve öldüren şirket devralmaları ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Dijital pazarlarda rekabeti sürdürebilmek için piyasada güçlü konuma sahip şirketlerin bu güçlerini, tüketicileri sömürmek, rakiplerini piyasa dışına itmek için kullanmasının engellenmesi şart” diye konuştu.
“Türkiye’de yerel teknoloji girişimleri teşvik edilmeli”
Türkiye’nin teknoloji ve internet yatırımları açısından değerlendirmesini yapan Günay, “Çeşitli teknoloji şirketleri, Türkiye’yi genç, dinamik ve iyi eğitimli iş gücüne sahip olması itibarıyla yatırım yapılabilecek önemli bir ülke olarak konumlandırıyor” dedi. Günay sözlerine şunları da ekledi: “Türkiye’nin rekabet gücünü artırması için yerel teknoloji girişimlerini destekleyecek teşvikleri artırması ve altyapı yatırımlarını hızlandırması gerekiyor. Özellikle Avrupa Birliği’nin Dijital Pazarlar Yasası ve Dijital Hizmetler Yasası gibi regülasyonlara benzer düzenlemelerin hızlı bir şekilde uygulanması, küreselde tekel konuma sahip şirketlerin görece daha düşük pazar payına sahip rakiplerinin piyasaya girmesini, piyasada büyümesini kolaylaştırabilecek, ekosistemi bir bütün olarak büyütebilecek. Türkiye’ye ise bu alanda önemli bir know-how kazandıracak ve nihayetinde ülkemizin dijital rekabet gücünü artırabilecek.”
Büyük teknoloji firmalarının veriyi tekelleştirmesi, rekabeti kısıtlıyor
E-ticaret, dijital reklamcılık ve çevrim içi platform hizmetleri gibi alanlarda birkaç büyük oyuncunun pazarın büyük bir bölümünü kontrol ettiğine dikkat çeken Günay, “Çevrim içi reklamcılık pazarındaki şeffaflık eksikliği ve büyük teknoloji firmalarının veriyi tekelleştirmesi, rekabeti önemli ölçüde kısıtlıyor. Küreseldeki kaygılara paralel olarak, Türkiye’de de büyük teknoloji platformlarının pazar gücünü kötüye kullanma riski giderek artıyor. Türkiye’nin dijital piyasalarda etkin rekabeti sağlamak için gerekli düzenlemelerini hızla devreye almasının, tüketicileri, küçük orta ölçekli teknoloji şirketlerini ve bir bütün olarak ekosistemi olumlu etkilemesi bekleniyor” şeklinde konuştu.
Dijital platformların etkin şekilde düzenlemesi bekleniyor
Günay, Türkiye’de hazırlanan dijital platform düzenlemeleri, kullanıcı haklarını korumak, yerel girişimcileri desteklemek ve büyük teknoloji firmalarının tekelleşmesini önlemek açısından kritik öneme sahip olduğunun altını çizerek sözlerine şunları ekledi: “Bu düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanması da büyük önem arz ediyor. Etkin ve belirsizliğe yol açmayan uygulamalar, tüm dijital ekosisteme fayda sağlama potansiyeline sahip. Yerel girişimciler açısından bakıldığında, yeni düzenlemeler küçük ve orta ölçekli dijital işletmelerin büyük platformlar karşısında rekabet etmesini kolaylaştıracak. Türkiye’nin dijital platformları etkin ve belirsizliklere mahal vermeyecek şekilde düzenlemesi, uluslararası yatırımcılar ve teknoloji şirketleri için daha öngörülebilir bir iş ortamı yaratması bekleniyor.”
