Dikkat etmişsinizdir; başlıkta “Enflasyon tahmini değiştirilir ve artırılır mı” demiyor ve kesin bir yargıda bulunarak yeni tahminin kaç olacağını ya da olması gerektiğini soruyorum.
Çünkü yeni enflasyon raporunun açıklanacağı, dolayısıyla enflasyon tahmininin ya aynen korunacağı ya da değiştirileceği tarihe şunun şurasında bir ay bile kalmadı. Merkez Bankası yılın ikinci enflasyon raporunu bir ay sonra, 22 Mayıs’ta açıklayacak. Bu rapor çerçevesinde yeni enflasyon tahmini ne olabilir, işte onu ele almak gerek.
Revizyon kaçınılmaz...
Nisanda yüzde 4 dolayında beklenen ve böylece dört ayda yüzde 14,5’e ulaşacak olan artıştan sonra yılı yüzde 24’lük son tahmin düzeyinde kapatmak mümkün mü? Yüzde 14,5’ten yüzde 24’e yalnızca yüzde 8’lik bir hareket alanı kalacak. Sekiz ayda yüzde 8, yani ayda yüzde 1 bile değil, yüzde 0,97.
Hadi diyelim nisan ayı artışı yüzde 4 değil de yüzde 3 olarak geldi; bu durumda dört aylık artış yüzde 13,4 olur, yüzde 24’e de yüzde 9’un biraz üstünde bir alan kalır.
Son dört yılın mayıs-aralık dönemindeki artış oranının (2023’teki yüzde 43’lük yüksek oran hariç tutulduğunda bile) yüzde 25 dolayında olduğu gerçeği göz önünde bulundurulursa bu yıl son sekiz ay için öyle tek haneli bir beklenti içine girmenin ne kadar anlamsız olduğu ortaya çıkar.
Hele hele 19 Mart süreciyle birlikte beklentilerin tümüyle olumsuza döndüğü düşünülürse...
Dolayısıyla Merkez Bankası 22 Mayıs’ta enflasyon tahminini yukarı çekmek zorundadır.
Ne kadar?
Merkez Bankası tahminini revize ederken genellikle mevcut tahminindeki üst sınırın altında bir düzey belirlemeyi tercih ediyor.
Örneğin bu yıla ilişkin olarak 2024’ün son enflasyon raporunda dile getirilen tahmin, orta noktası yüzde 21 olmak üzere yüzde 16-26 arasıydı.
Bu yılın tahmini, ilk enflasyon raporunda revize edilip yüzde 24’e çıkarılırken bir önceki tahmindeki üst sınır olan yüzde 26’nın aşılmamasına özen gösterildi.
Yine aynısı mı yapılır dersiniz, muhtemelen...
Son enflasyon raporuna göre bu yılın tahmini orta noktası yüzde 24 olmak üzere yüzde 19-29 arası. Şu durumda üst sınır yüzde 29 olduğuna göre muhtemelen belirlenecek yeni enflasyon tahmini yüzde 29’u aşmayacaktır.
Peki yeni tahmin hangi düzeyde mi belirlenir?
Öyle görünüyor ki 22 Mayıs’ta açıklanacak yeni tahmin ya yüzde 27 olacaktır ya yüzde 28!
Peki ne olmalı?
Önce şu soruya yanıt bulmak gerekiyor:
“Merkez Bankası’nın tahmini bir yana bu yılın enflasyonu en iyimser olasılıkla kaç olur?”
Bu yılın enflasyonu bir ay kadar önce hiç hesapta olmayan nedenlerle yüksek gelecek...
Kur artmış, zaten bir türlü düzeltilemeyen fiyatlama davranışları daha da bozulmuş, petroldeki ucuzlamadan umulan ölçüde katkı gelmeyeceği anlaşılmış, yaşanan don yüzünden tarım ürünlerinde her ne kadar aksi söylense de arz sıkıntısı ve buna bağlı olarak bir fiyat artışı yaşanacağı gün gibi ortada; bütün bunlar yetmezmiş gibi siyaset de günden güne daha gergin bir hal alıyor...
Yukarıda sıraladığım olumsuzluklar neredeyse hiç yokken ya da çok azken bile yüzde 30’un altında bir enflasyon bekleyene pek rastlanmıyor, yüzde 30-35 arası bir gerçekleşme daha makul bulunuyordu.
Şimdi bu oran 5 puan kadar revize edildi ve bir basamak yukarı çekildi; artık yüzde 40’a daha yakın olacak şekilde yüzde 35-40 arası bir oran makul görülür oldu.
Tabii ki daha düşük ya da daha yüksek oranlar bekleyenler vardır ama bu aralıkta bir oran daha ağır basıyor gibi.
Şimdi yıllık gerçekleşmenin yüzde 40’a yaklaşacağı görülüyorken tahmini yüzde 27 ya da 28 yapmak ne kadar doğru?
Bu hiç gerçekçi bir yaklaşım olmaz tabii ki ama yapılacak olan da sanki bu. Tahmin bu şekilde gerçekçi olmayan bir düzeye getirildiği takdirde yılın üçüncü ve dördüncü raporlarında da revizyon kaçınılmaz olacaktır.
Tahmin ne zaman tutmuş ki!
Merkez Bankası’nın geçmişteki enflasyon tahminleriyle gerçekleşme arasında devasa bir uçurum var.
İlgili yılın son enflasyon raporundaki tahminler büyük ölçüde tutuyor ama herhangi bir yıl için yapılan ilk tahminlerle gerçekleşmeler arasında öylesine büyük farklar var ki, insan bu tahminlerin niye yapıldığını sorgulamadan edemiyor.
Hele hele 2021 yılı var ki, çok tipik! O yılın son enflasyon raporu 28 Ekim 2021 tarihinde açıklandı ve enflasyon tahmini yüzde 18,4 olarak kayda girdi. Gerçekleşme ise tam yüzde 36,08 oldu.
2022, 2023 ve 2024’ün son tahminleriyle gerçekleşme arasında neredeyse hiç fark yok. Ama önemli olan gerçekleşmenin ilk tahminlere göre tutması.
Örneğin 2022 için bir yıl önce, 2021 sonunda yapılan tahmin yüzde 11,8, gerçekleşme tam yüzde 64. 2023 için 2022 sonunda yapılan tahmin yüzde 22, gerçekleşme yüzde 65. Örnekleri çoğaltmak mümkün. Kaldı ki herhangi bir yıl için yapılan ilk tahminlere gidilirse durum çok daha vahim.
Örneğin 2023 için yapılan ilk tahmin yüzde 5; gerçekleşme ise biraz önce aktardım yüzde 65. 2025 tahmini için de yola yüzde 5 ile çıkıldı, aşama aşama yüzde 24’e gelindi, gidişat yüzde 40’a yakın bir gerçekleşme...
Gerçek böyleyken Merkez Bankası “Tahminim yüzde 27 ya da 28” derse, bir anlamda örtülü olarak “Bu tahmini daha sonra yeniden gözden geçireceğim” demiş olur. Peki Merkez Bankası 22 Mayıs’ta tahminini yüzde 35 dolayına çıkarabilir mi?
Çıkaramaz! Çıkaramaz, çünkü böylesine radikal bir adım, “şimdiye kadar enflasyonla mücadele anlamında hiçbir şey yapılamadığı” nın itirafı olur.
