Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın koordinasyonuna bırakılan Ulusal İstihdam Strateji belgesi adeta topal ördek gibi. Kaldı ki mevcut hedefler de gerçeklerden uzak. Belgenin finansal ya da mali boyutu yok.
1 Şubat 2025 tarihli Resmi Gazetede “Ulusal İstihdam Stratejisi (2025-2028)” başlıklı Cumhurbaşkanı Kararı yer aldı. Bu strateji belgesi (UİS), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının koordinasyonunda ve 2024 yılında yürürlüğe giren 12. Beş Yıllık Kalkınma Planında yer alan “İstihdam ve Çalışma Hayatı Hedefleri” doğrultusunda yayımlanmış.
Söz konusu strateji belgesinin özü, çalışma hayatının gelecek 4 yılını tasarlamak ve dolayısıyla istihdamı geliştirmek. Aslında ülkenin çok temel konularının başında yer alan, kadını erkeği, genci yaşlısı, üniversitelisi üniversitesizi açısından işsizliğin azaltılmasına yönelik gelecek yol haritasını ortaya koymak.
Aslında çok önemli bir belge olduğu için fokuslamak ve önemli bu konuya dikkat çekmek istedik. Önce işgücüne ilişkin dünyanın ortalama göstergelerini ortaya koyalım, her yönüyle dünyadan ayrışan Türkiye’nin işgücü rakamlarıyla karşılaştıralım. Sonra da bu temel strateji belgesinde yer alan onlarca eylem ile ilgili genel yaklaşımımızı ortaya koyalım.
Önce dünyadaki işgücü temel göstergelerine bir bakalım.
Dünyanın işgücü istatistikleri yukarıdaki gibi…
Türkiye’de durum nasıl?…
Türkiye, hemen tüm ekonomik göstergelerde olduğu gibi sosyal göstergelerde de dünya ile çok ayrışıyor. Politika belgesinde de yer alan tablolara göre Türkiye dünyadan daha kötü durumda görülüyor. Bu ayrışma özellikle nitel açıdan çok dikkat çekiyor.
Gelelim Hükümetin yayımladığı UİS belgesindeki 2028 yılı hedeflerine…
- İşsizlik oranı yüzde 7.5
- Gençlerde işsizlik oranı yüzde 16.6
- İstihdam oranı yüzde 52.5
- İşgücüne katılma oranı yüzde 56.7
- Kadınlarda bu oran yüzde 40.1
2028 yılı için öngörülen işgücü hedefleri ile ilgili olarak 4 temel politika alanı öngörülmüş.
- Yeşil ve dijital dönüşüm beceri uyumunun geliştirilmesi (bu başlık altında 3 politika ve 33 eylem planı belirlenmiş)
- Kapsayıcı istihdamın geliştirilmesi (bu politika alanı için 4 politika ve 24 eylem planı hedeflenmiş)
- Sosyal koruma ve istihdam ilişkisinin güçlendirilmesi (bu temel hedef için de 3 politika ve 18 eylem planı sıralanmış)
- Kırsal bölgelerde sürdürülebilir istihdamın geliştirilmesi (bu politika alanı için ise 3 politika ve 15 eylem planı ortaya konulmuş.
UİS belgesi gerçeklerden çok uzak ve soyut hedeflere dayalı…
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının koordinasyonuna bırakılan Ulusal İstihdam Stratejj belgesi adeta topal ördek gibi… Kaldı ki mevcut hedefler de soyut ve gerçeklerden uzak. İşte size bunun bazı örnekleri…
- UİS belgesinin finansal ya da mali boyutu yok. En azından bu konuda maliye ve hazineye referans olabilecek veya onların kabullerini içeren ifadeler yok.
- Asgari ücretin tanımı ve işleyişi gibi ülkenin temel bir sosyal politika sorunu ile ilgili gerçekçi bir yaklaşık yok. Dünya ile çakışan ve çatışan taraflarımız ıskalanmış.
- Açlık sınırı, yoksulluk sınırı, sendikal örgütlenme ile ilgili hususlar ihmal edilmiş.
- Türkiye’de çalışanların yarıdan çok fazlasının ücretlerinin asgari ücrete çok yakın düzeyde olması irdelenmemiş, bunun nedenleri ve çözümleri araştırılmamış.
- Konunun işverene maliyeti de göz ardı edilmiş. OECD istatistiklerine göre, vergi ve sigorta başta olmak üzere, istihdam yüklerinde uzun yıllar ilk sırada ve daha sonra da ilk beşte yer alan ülkemizdeki bu temel soruna samimi yaklaşık yok.
- İstihdam üzerindeki vergi yükleri de yok.
- Dolayısıyla istihdamda “kayıt dışılık” gerçeği de göz ardı edilmiş.
Açıkçası bir yükümlülük yerine getirilmiş gibi. Biraz kuşkuyla bakınca; insanın aklına “acaba 23 Şubat sonrası kabine değişikliğine takılmamak için önceden tahkimat mı yapılıyor?” sorusu takılıyor.
