8. CUMHURBAŞKANI Turgut Özal, 1980’li yılların ilk yarısında Başbakanlığının ilk dönemlerinde çoğu inşaat sektöründen olan bir grup iş insanını Ankara’ya çağırdı.
Özal, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) binasında topladığı iş insanlarına Türkiye’nin turistik yatak kapasitesini anımsattı:
- Bizim 25 bin yatağımız var. Rodos’ta bile yatak kapasitesi 50 bin. Bizim de ilave 25 bin yatak kapasitesi yaratmamız lazım.
O güne kadar turizmle uzaktan yakından pek ilgisi olmayan söz konusu iş insanları, müteahhitler Özal’ı biraz da şaşkınlıkla dinledi. Özal, kafasındaki planı paylaştı:
- Hepiniz bir yer alın, otel yapın…
Ardından bir başka salona geçildi, duvara asılı büyük haritalarda işaretli tahsis edilecek araziler gösterildi:
- Buradan otel yapacağınız alanları seçin…
Geçenlerde Hakan Güldağ, Şeref Oğuz, Servet Yıldırım ve Mete Belovacıklı ile birlikte Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) Başkanı Oya Narin’le buluştuk. Oya Narin’e TTYD Başkan Yardımcıları Naile Göçen, Mehmet Tevfik Nane, Şerife Bilgili Ercantürk, TTYD Genel Sekreteri Emre Tamer eşlik etti.
Oya Narin, buluşmada eski turizm yatırımcılarından dinlediği öyküyü anlatıp sürdürdü:
- TTYD, söz konusu dönemde turizm yatırımlarına girişen iş insanlarının rahmetli Barlas Küntay önderliğinde kurduğu bir dernek. 150 üyemiz var. Üyelerimizin yatırımları toplamı 65 milyar doları buluyor.
TTYD üyelerinin 400’ün üzerinde turistik tesisi olduğunu belirtti:
- Söz konusu tesislerin toplam yatak kapasitesi 200 binin üzerinde. Hepsi 5 yıldızlı. TTYD çatısı altında marinalar ve havayolu şirketleri, sağlık turizmi yapanlar, tur operatörleri de yer alıyor. Temelde “temiz, saf bir yatırımcı’ derneğiz.
Türkiye’deki toplam turizm yatırımları hesabını ortaya koydu:
- Turizm Bakanlığı’nın yatak başına yatırım verileri ile yaptığımız hesap Türkiye’deki toplam tesis yatırımlarını 120 milyar doları bulduğunu gösteriyor.
Turizm yatırımlarında “geri dönüş süresi”nin uzadığını savundu:
- Turizm yatırımları planlama süreci dahil en az 4-5 yılı alıyor. Yatırımın geri dönüşü eskiden 7-8 yıl iken şimdi 13-15 yıla uzamış bulunuyor. Çünkü, uluslararası standartların üzerinde tesisler yapılıyor.
Türkiye’deki toplam yatak kapasitesinin 2 milyon olduğunu vurguladı:
- Ancak, bu 2 milyon yatağın kalitesinin artırılması gerekiyor. Söz konusu yatak kapasitesini oluşturan tesislerin yüzde 40’ı 1999 yılı öncesinde yapılmış.
2023’te turist sayısı ve turizm gelirinde rekor kırıldığını anımsatıp ekledi:
- Orta Vadeli Program’da 2028 yılında turizm gelirimizin 95 milyar dolara çıkacağı yönünde hedef belirlendi.
TTYD’nin beklentileri üzerinde durdu:
- 2019 yılında hazırladığımız raporda 2033 yılında turizm gelirimizin 100 milyar dolara çıkacağını hesaplamıştık. Şimdi 135 milyar dolara çıkardık. Bizim çalışmalarımız bu hedefe ulaşabileceğimizi gösteriyor.
Bunun ne anlama geldiğini şu cümleyle özetledi:
- 2033 yılında GSMH içinde turizmin payının yüzde 7.5’e çıkacağını öngörüyoruz.
Turgut Özal’ın ilk Başbakanlık döneminde arsa tahsisiyle tetiklediği yatırımların 120 milyar doları bulması, dünya standartlarını aşan tesislerin yapılması, Türkiye’yi turist sayısında dünya 4’üncülüğüne, gelirde 7’nciliğe yükseltti…
TTYD’nin 2033 yılına dönük 135 milyar dolarlık hedefi tutarsa, Türkiye turizm gelirinde çıtayı daha da yükseltecek…
Turizm yatırımında Yabancı payı yüzde 10’u bile bulmuyor
TÜRKİYE Turizm Yatırımcıları Derneği (TTYD) Başkanı Oya Narin’e sektöre yabancı yatırımcı ilgisini sorduk, yanıta şöyle girdi:
- Turizm yatırımının planlaması, ayağa kalkması 3-4 yıl sürebiliyor. Hepimiz bürokraside boğulabiliyoruz. Dolayısıyla yabancı yatırımcı için bunlar biraz ürkütücü.
Yabancı yatırımcının bakış açısına değindi:
- Yabancı yatırımcı, Yapacağım yatırımın geri dönüşü ne zaman olur” diye bakıyor. Nitelikli ve özel yatırım alanlarında süreç çok uzayabiliyor. İmar mevzuatımız vazgeçilmezimiz ama yabancının kafasında soru işaretleri yaratıyor.
Yabancı yatırımcıların turizmde daha çok bitmiş tesislerle ilgilendiğini kaydetti:
- Sektörümüzde yabancı yatırım oranı yüzde 10’u bile bulmaz. Türkiye’deki bugüne kadarki sıfırdan en büyük yabancı turizm yatırımı Peninsula ile geldi. Yüzde 50 ortak oldu.
Bunun üzerine Galataport projesinin ortağı Bilgili Holding’den Şerife Bilgili Ercantürk’e yatırımın parasal büyüklüğünü sorduk, şöyle yanıtladı:
- Peninsula Otel yatırımı henüz bitmiş değil. Otel açılsa da yatırımın sürdüğü bölümler var. Bence de maliyet açısından en büyük otel yatırımıdır.
Turizm yatırımcısı biraz gözü karadır
TTYD Başkanı Oya Narin, turizm yatırımcılarını şöyle tanımladı:
- Turizm yatırımcısı biraz da gözü karadır. Çünkü, turistik tesis bir fabrika gibi değildir. Bir kere genellikle 12 ay çalışmaz. Dış faktörlere karşı bağışıklığı olsa da kârlılığı düşüktür.
Turizm yatırımının en güzel tarafı üzerinde durdu:
- Sektörümüzün en güzel tarafı değer artışı. Yatırımın yapıldığı yerde yakalanan değer artışı tesisi sattığınız anda kazandırabiliyor.
Ardından ekledi:
- Buna sanayicilerin, müteahhitlerin yıllarca çalıştığının “bereketi, neması” da diyebiliriz. Bizim üyelerimizin çoğu müteahhittir, sanayicidir.
Arap Yarımadası ile mücadeleye gireceğiz
TTYD Başkanı Oya Narin, Türk turizm sektörü olarak Arap Yarımadası ile müthiş bir mücadeleye gireceklerini belirtti:
- Suudi Arabistan, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri uzay istasyonu gibi tesis yatırımı yapıyor. Onlarla aynı sularda yüzebilmemiz için yeni hamlelere ihtiyaç var.
Bu hamlelerden birinin de tahsis mevzuatının yeniden ele alınması olduğunu savundu:
- Arsa tahsisleri 49 yıllığına verilse de idari hukuk değil, yatırımcıyı koruyan mevzuat devrede olmalı. 100 dönüm arazide 100 milyon dolarlık yatırım yapıyorsunuz. Bir anda üst kullanım hakkınız elinizden alınabiliyor.
Buna bir de örnek verdi:
- Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği üyesi bir yatırımcı inşaatı geç bitirip iskanı da geç alınca tahsisi maalesef iptal edildi. Yaptığı yatırım gitti. Üstelik kredi kullandığı bankayla icralık durum doğabiliyor.
Biz 100 dolarlık döviz getirince vergi ödüyoruz ihracatçı teşvik alıyor
TTYD Başkanı Oya Narin, Türkiye’de yıldız sayısına bakılınca otel piramidinde terslik olduğunu vurguladı:
- İtalya’da, Fransa’da oteller 5, 4, 3 yıldız diye iniyor. Yatak kapasitesinin çoğu 4 ve 3 yıldızda yoğunlaşıyor. Bizde durum ters. Yatak kapasitemizin yüzde 47’si 5 yıldız. Dolayısıyla fiyatlar alttan yukarı doğru artacağına, 5 yıldızdan terse doğru gidiyoruz.
Sektöre cari açığı kapatma görevi verildiğini ancak yeterince desteklenmediğini belirtti:
- Biz 100 dolarlık dövizi getirnce KDV’den konaklama vergisine ciddi vergi ödüyoruz. İhracatçı 100 dolar getirince en az yüzde 10 teşvik alıyor. İhracatçı KDV desteği, pazarlama desteği alıyor. Bizim sektörün de desteklerle motive edilmeye ihtiyacı var.
SGK desteği verilsin kış aylarında personel kaybı yaşamayalım
TTYD Başkanı Oya Narin, tesislerin 12 ay çalışmaması nedeniyle yetişmiş personel kaybı yaşadıklarını belirtti:
- Gecelemenin yüzde 70’ini karşılayan güney sahillerindeki tesisleri 12 ay çalıştıracak cazibeler yaratılması gerekiyor.
SGK, muhtasar desteği gibi teşviklere ihtiyaç olduğunu bildirdi:
- Kış aylarında personelini tutan tesislere destek verilmesi sektörü biraz canlandırabilir.
Toplam borç 10 milyar Dolara indi, bu iyi Bir durum değil
TTYD Başkanı Oya Narin’e turizm yatırımcılarının borçluluk durumunu sorduk, şu yanıtı verdi:
- Pandemide toplam borç 14 milyar dolardı. 10 milyar dolara kadar düştü.
Bunun kendileri için iyiye işaret olmadığını savundu:
- Turizm yatırımcısının toplam borcunun 16-17 milyar dolar düzeyine çıkması lazım ki yatırım döneminin tekrar başladığını anlayalım.
Borç göstergesindeki bu duruma rağmen sektöre yeni yatırımcıların girdiğini kaydetti:
- Sadece İstanbul’da 100 binin üzerinde ilave yatak oluştu. Bodrum’da da aynı durum söz konusu.
