Canan SAKARYA
Kahramanmaraş merkezli yaşanan depremlerin getirdiği felaket önümüzdeki dönümde kentsel dönüşüm projelerinin aciliyetini bir kez daha ortaya koydu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın açıklamalarına göre, 2035 yılına kadar 1,1 milyon konutun acil dönüşmesi gerekiyor.
Kentsel dönüşüme hız kazandıracak halkalardan en önemlisini finansman oluşturuyor. Meclis’te 2021 yılında kurulan deprem araştırma komisyonu raporunda kentsel dönüşümün finansmanına ilişkin olarak çok sayıda öneri bulunuyor. Kredi miktarı ve vadenin uzatılması, kredilerde ana para ve faiz ödemesiz bir dönemin olması, yerel yönetim bütçelerinden belli bir oranın kentsel dönüşüm için ayrılması, dünyanın çeşitli ülkelerinde kentsel yenileme ve iyileştirme projelerinde kullanılmak üzere tasarlanan “vergi artışına dayalı finansman yöntemi” rapora yansıyan öneriler arasında yer alıyor.
Kredi miktarı gelişmişlik durumuna göre belirlenmeli
Meclis Araştırma Komisyonu’nun kentsel dönüşümün finansmanına dönük önerileri özetle şöyle:
- Kentsel dönüşüm kapsamında güçlendirmeye uygun binaların yıkılması yerine güçlendirilmesinin teşvik edilmesi için 6306 sayılı Kanun kapsamında kullanılan güçlendirme kredilerinin miktarı ve vadesi artırılarak bu kredilere sağlanan faiz desteği oranı yükseltilmeli.
- 6306 sayılı Kanun kapsamında kentsel dönüşümün teşvik edilmesi amacıyla mülk sahiplerine verilen faiz desteği oranı ile kredi miktarının artırılarak kredi vadesi uzatılmalı.
- İnşaat maliyetlerinin bölgeden bölgeye farklılık gösterebilmesi sebebiyle kentsel dönüşüm kapsamında kira yardımında olduğu gibi faiz destekli kredi miktarı da bölgelerin sosyoekonomik gelişmişlik durumuna göre belirlenmeli.
- Dünyanın çeşitli ülkelerinde kentsel yenileme ve iyileştirme projelerinde kullanılmak üzere tasarlanan Vergi Artışına Dayalı Finansman Yöntemi (Tax Increment Financing- TIF) kentsel dönüşüme kaynak sağlamaya yönelik alternatif yöntemler arasında değerlendirilebilir. Bu finansman yöntemi ile bir bölgede altyapı projelerinin (metro, hafif raylı sistem vb.) yanı sıra üstyapı (park, rekreasyon) ve benzeri kamu projeleri sebebiyle değer artışı meydana gelmesi durumunda hesaplanacak değer artışı üzerinden pay alınarak kentsel dönüşümün finansmanında kullanılması sağlanmalı.
- Kentlere yakın veya kentlerin içinde kalan hazineye ait taşınmazların ekonomiye kazandırılmasıyla elde edilecek kaynak kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmalı.
- Kentsel dönüşüm için kredi temin eden bankalar tarafından 24 aya kadar anapara ödemesiz dönem öngörülse bile kredinin faiz geri ödemesi istendiğinden mülk sahipleri bu süreçte hem faiz geri ödemesini hem de kiralarını aynı zamanda ödeme konusunda güçlükler yaşayabilmekte. Bu nedenle kentsel dönüşümde faiz desteği verilen kentsel dönüşüm kredilerinde anapara ve faiz ödemesiz bir dönemi ihtiva eden ödeme planı seçeneği getirilmesi sağlanmalı.
“Yerli yapı malzemelerine KDV indirimiyle maliyet düşer”
- Yerli yapı malzemelerinin geliştirilmesi ile maliyetler azaltılacağından kentsel dönüşüm uygulamalarında maliyeti düşüren yenilikler içeren yerli ve hafif yapı malzemelerinin kullanılmasını teşvik edecek şekilde KDV indirimi uygulanmalı.
- Yerel yönetimlerin bütçelerinin belirli bir yüzdesinin özellikle kentsel dönüşüm projeleri için ayrılmalı. Ayrıca, deprem riski yüksek bölgelerdeki belediyelerin yıllık yatırım bütçelerinin yüzde 10’unu kentsel dönüşüm projeleri için ayırmaları sağlanmalı ve ayrılan kaynağın yerinde kullanılması için gerekli denetimler yapılmalı.
- İmar planı değişikliği sonucu değer artış payı olarak tahsil edilen gelirlerden belediyelere aktarılan tutarların kentsel dönüşüm projelerinde kullanılması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılmalı.