Şebnem TURHAN
Dolar/TL’deki yatay seyir, şirketlere kredi kullanımında döviz mevduatı sınırı, bankacılık sektörüne TL mevduatta önce yüzde 50 olarak belirlenen hedef oranı yakalama çabaları ve yüksek enflasyon nedeniyle öne çıkan borsa yatırımları yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatında yılın son haftalarında hızlı bir çözülme sağladı. Merkez Bankası verilerine göre 30 Aralık 2022 itibariyle yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatı parite etkisinden arındırılmış olarak 3 milyar 69 milyon dolar geriledi. Bankalardaki döviz mevduatının büyüklüğü ise 30 Aralık itibariyle 191 milyar 944 milyon dolara inerek 13 Eylül 2019’dan bu yana görülen en düşük seviyeye çekildi.
Merkez Bankası haftalık verilerine göre 11 Kasım 2022’den bu yana parite etkisinden arındırılmış olarak döviz mevduatlarında çözülme var. 11 Kasım haftasında parite etkisinden arındırılmış olarak gerçek kişilerin döviz mevduatı 2.2 milyar dolar, tüzel kişilerin döviz mevduatı ise 1.5 milyar dolar gerileyerek toplamda 3.7 milyar dolar azaldı. 18 Kasım haftasında ise gerçek kişilerde 1.48 milyar dolar, tüzel kişilerde ise 1.54 milyar dolar olmak üzere 3.02 milyar dolarlık düşüş oldu. 25 Kasım haftasında ise 5 milyar 534 milyon dolarlık ile son dönemin en yüksek düşüşü yaşanırken 9 Aralık haftasında 2.64 milyar dolar, 16 Aralık haftasında 2.42 milyar dolar ve 23 Aralık haftasında da 5 milyar dolar azalma gözlenmişti. Yılın son haftasındaki 3 milyar doları aşan düşüşle birlikte son 8 haftadaki döviz mevduatlarında parite etkisinden arındırılmış gerileme 25.3 milyar doları buldu.
DTH’tan çıkan borsa ve konuta
Uzmanların verdiği bilgiye göre dolar/TL’deki yatay seyir, şirketlerin kredi taleplerinde karşı karşıya geldikleri sorun ve bankaların TL mevduat hedefi döviz mevduatlarındaki düşüşün temel nedenlerini oluşturdu. Bu durumun en azından seçime kadar devam etmesini bekleyen uzmanlar döviz mevduatlarından çıkan miktarın bir kısmının borsaya bir kısmının ise konut ve araç alımına yöneldiğini ifade etti. Özellikle yılbaşında açıklanan konut kampanyasının fiyatlarda yaratacağı yukarı yönlü etki nedeniyle uzmanlar son haftalarda emlak piyasasının oldukça hareketli olduğunu hatırlattı. Kur tarafının seçime kadar böyle gitme olasılığının yüksek olması nedeniyle de uzmanlar döviz mevduatında çözülmenin süreceğini dile getirdi. Uzmanlar ayrıca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ile Merkez Bankası’nın yeni makroihtilati tedbirlerle döviz mevduatlarını daha sınırlı bir düzeye çekme adımları atabileceğine de işaret etti.
30 Aralık 2022 itibariyle verilere bakıldığında gerçek kişilerin döviz mevduatı parite etkisinden arındırılmış olarak 637 milyon dolar gerilerken tüzel kişilerin döviz mevduatı 2 milyar 432 milyon dolar azaldı. Tüzel kişilerin dolar cinsi döviz mevduatında 1 milyar 98 milyon dolar, Euro cinsi döviz mevduatında ise parite etkisinden arındırılmış olarak 1 milyar 294 milyon dolarlık çözülme gerçekleşti.
KKM’de bir haftada 47.9 milyar liralık düşüş
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun haftalık verilerine göre Kur Korumalı Mevduat hesapları yılın son haftasında sert geriledi. 23 Aralık haftasında 1 trilyon 463 milyar 203 milyon lira seviyesinde olan KKM hesapları 30 Aralık haftasında 1 trilyon 415 milyar 302 milyon liraya indi. Böylece 1 haftadaki çözülme 47 milyar 901 milyon lira oldu. Böylece KKM büyüklüğü 7 Ekim 2022’nin de öncesine gerilemiş oldu.
Kur korumalı mevduatta geçen yıl şubatta tüzel kişilerin dahil edilmesi ve vergi avantajı sağlanmasıyla haftalık bazda yüzde 10’lara varan yükselişler yaşanmıştı. Bu yıl temmuz sonuna kadar da haftalık yüzde 2-3 seviyesinde artışlarla KKM hesapları cazibesini korudu. Ancak son aylarda yatay seyreden dolar/TL ve Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle bankaların KKM’ye uyguladıkları mevduat faizi oranının düşmesi vatandaşın bu yatırım aracından uzaklaşmasına neden oldu. Yılın son haftasında da haftalık düşüş yüzde 3’ün üzerine çıktı ve geçen yılın en sert gerilemesi yaşandı.
2022 yüzde 53,9 TL mevduat oranı ile bitti
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık verilerine göre bankacılık sektöründe toplam mevduatlar yılın son haftasında 8 trilyon 865,7 milyar liraya yükselirken TL mevduat büyüklüğü de 4 trilyon 780,2 milyar lira oldu. Böylece bankacılık sektörünün TL mevduat oranı da yılın son haftasında yüzde 53,9 olarak hesaplandı. Merkez Bankası yeni yılla birlikte TL mevduat oranı hedefini yüzde 50’dan yüzde 60’a yükseltmişti. Verilere göre sektörün kredi hacmi 30 Aralık itibarıyla 73 milyar 639 milyon lira arttı. Söz konusu dönemde toplam kredi hacmi 7 trilyon 494 milyar 701 milyon liradan 7 trilyon 568 milyar 340 milyon liraya çıktı. Bankacılık sektöründeki toplam mevduat (bankalararası dahil), geçen hafta 78 milyar 554 milyon lira arttı. Söz konusu haftada yüzde 0,9 yükselen bankacılık sektörü toplam mevduatı, 8 trilyon 865 milyar 711 milyon lira oldu. Verilere göre, tüketici kredileri tutarı, 30 Aralık itibarıyla 16 milyar 794 milyon lira artışla 1 trilyon 83 milyar 436 milyon liraya yükseldi. Taksitli ticari kredilerin tutarı 6 milyar 670 milyon lira artarak 974 milyar 723 milyon liraya çıktı. Bankaların bireysel kredi kartı alacakları da yüzde 5,8 yükselerek 446 milyar 602 milyon lira oldu.
Yabancıdan 2022’de 6.2 milyar dolar çıkış
Merkez Bankası haftalık menkul kıymet istatistiklerine göre yabancı yatırımcılar 2022 yılını Türk menkul kıymetlerinden çıkışla değerlendirdi. Yılın son haftasında hisse senedinde 54 milyon dolar net satış yapan yabancı yatırımcılar devlet iç borçlanma senetlerinde 53 milyon dolar net alım gerçekleştirdi. Şirket borçlanma senetlerinde ise 30 Aralık haftasında 4 milyon dolarlık net satış yaşandı. Böylece toplamda 30 Aralık ile biten haftada yabancının işlemleri 4 milyon dolarlık net satışa işaret etti. Yılbaşından beri ise 30.12.2022 tarihi ile biten hafta itibarıyla hisse senedi ve DİBS’te sırasıyla 4 milyar 43 milyon dolarlık ve 2 milyar 111 milyon dolarlık net satışlar hesaplanırken, şirket borçlanma senetlerinde ise 21 milyon dolarlık net satışla birlikte toplam 6 milyar 175 milyon dolarlık çıkış görüldü. 30 Aralık ile biten haftada, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasındaki payı 0.4 puan yükselerek yüzde 29,6 seviyesinde bulunuyordu.
Net uluslararası rezervler yılı 27.5 milyar dolarla kapattı
Merkez Bankası haftalık verilerine göre 30 Aralık 2022 itibariyle IMF tanımlı net uluslararası rezervler 876.6 milyon dolar arttı ve 27 milyar 544,3 milyon dolara yükseldi. Net rezervler temmuz ayının başlarında 6.1 milyar dolar ile 20 yılın en düşük seviyesine geriledikten sonra, TCMB’nin döviz rezervlerini artırıcı bir dizi önlemine rağmen dalgalı bir seyir izlemişti. Rezervler ekimin son haftasından itibaren aralıksız sekiz haftalık toparlanma kaydetti. 23 Aralık haftasında net rezervlerde 1.46 milyar dolarlık düşüş olsa da yılın son haftası artışla kapatıldı. Merkez Bankası toplam rezervleri ise yılın son haftasında önceki haftaya göre 326 milyon dolar artarak 128 milyar 755 milyon dolara yükseldi. Verilere göre göre, 30 Aralık itibarıyla Merkez Bankası brüt döviz rezervleri, 34 milyon dolar azalışla 82 milyar 904 milyon dolara indi. Brüt döviz rezervleri, 23 Aralık’ta 82 milyar 938 milyon dolar seviyesinde bulunuyordu. Söz konusu dönemde altın rezervleri 361 milyon dolar artarak 45 milyar 490 milyon dolardan 45 milyar 851 milyon dolara yükseldi. Böylece Merkez Bankası’nın toplam rezervleri, 30 Aralık haftasında bir önceki haftaya kıyasla 326 milyon dolar artışla 128 milyar 429 milyon dolardan 128 milyar 755 milyon dolara çıktı.
