HÜSEYİN GÖKÇE/ANKARA
Yatırımlarda kan kaybı sürerken, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın teşvik sistemindeki köklü değişiklik hazırlıkları devam ediyor. Bu kapsamda makine alımlarına hibe desteği öngörülürken, yatırımlardaki vergi teşviklerinin oransal olarak azaltılması bekleniyor. Teşvikli yatırımlarda yeni dönemde bölgesel teşviklere daha fazla ağırlık verilmesi planlanırken, teşvik unsurlarının bazılarında da köklü değişiklik öngörülüyor. Bu kapsamda uzun süredir gündemde olmayan hibe destekleri, yatırım teşvik mevzuatına dahil edilecek.
Düzenlemenin ilk sinyalini Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fatih Kacır geçen hafta İstanbul’da katıldığı bir toplantıda vermişti. Bakan Kacır, teşviklerin ayrıştırıcı olması gerektiğini belirtirken, uzun bir aradan sonra özkaynak teşviklerini devreye alacaklarını bildirmişti.
Hibe desteğinde üst sınır
EKONOMİ’nin edindiği bilgilere göre teşvikli yatırımlardaki makine alımında, özkaynak teşvikinde bir üst sınır olacak. Yatırımın niteliğine göre teşvik miktarı belirlenecek.
Sistemde olası suistimallerin önlenmesi için yatırımla orantılı hibe yerine, sabit destek tutarı belirlenecek. Yani yatırımcı ne kadarlık fatura ibraz ederse etsin, verilecek destek miktarı değişmeyecek. Böylece gerçekte makine için ödenen tutardan daha yüksek fatura alıp, hibe tutarının yükseltilmesi yönündeki suistimalin önüne geçilmiş olacak.
Vergi destekleri azaltılacak
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in talebi doğrultusunda teşvik sisteminin omurgasını oluşturan vergi teşviklerinin de yeniden ele alınması bekleniyor. Mevcut sistemde, bölgesine ve türüne göre yatırımların belirli bir oranına kadar vergi teşviki sağlanıyordu. Ayrıca yatırımcı şirketin bünyesindeki halen faaliyette bulunan şirketler varsa, bunların tahakkuk eden vergileri için de teşvik uygulanma imkanı vardı. Yeni dönemde hibe desteklerinin artırılması yanı sıra bu vergi desteklerinde de oransal olarak büyük çaplı indirim yapılması bekleniyor.
Vazgeçilen vergi 420 milyar lira
2025 yılının tamamında öngörülen vergi harcaması tutarı 2 trilyon 454 milyar lira düzeyinde. Bunun 1 trilyon 144 milyar lirasını gelir vergisi, 607 milyar lirasını kurumlar vergisi, 392 milyar lirasını KDV, 122 milyar lirasını ÖTV ve 186 milyar lirasını da diğer kanunlar uyarınca vazgeçilen vergiler oluşturuyor. 2023 yılında tahmini vergi harcaması ise 1 trilyon 729 milyar lira düzeyindeydi.
Maliye Bakanlığı verilerine göre 2023 yılı için Kurumlar Vergisinde vazgeçilen toplam tutar 423 milyar 341 milyon lira düzeyinde. Bunun 134 milyar 242 milyon liralık kısmını indirimli kurumlar vergisi desteği oluşturdu. Söz konusu tutarın ne kadarının teşvik belgesi kaynaklı olduğu detayları Maliye istatistiklerinde yer almıyor.
Vergi harcamalarıyla ilgili istatistiklerde iş dünyasının geliştirilmesi ve yatırımların artırılması başlığı altında ise 2023 yılında 400 milyar 852 milyon liralık vergi harcaması, 2024’te ise 420 milyar 533 milyon liralık vergi harcaması yapıldığı bilgisi yer alıyor. Ancak bunun önemli bölümü teşvik belgesi dışında iş dünyasına yönelik sağlanan vergi teşviklerinden oluşuyor.
Yavaşlayan sisteme de önlem alınacak
Öte yandan yürürlükteki teşvik sisteminin aksayan yönlerinin de yeni mevzuatta ele alınması bekleniyor. Yeni yatırım yapacak girişimcilerin, işlemlerin uzamasına yönelik şikayetlerinin de dikkate alınarak teşvik belgesi süreçlerinin mümkün olduğunca kısaltılmasının öngörüldüğü bildiriliyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Fatih Kacır’ın teşvik sisteminin etkinliğinin artırılması yönünde çalışmalar yapılması yönünde talimat verdiği, özellikle de yeni dönemde daha nokta atışı teşviklerin ön plana çıkmasını talep ettiği kaydediliyor.