EVRİM KÜÇÜK
Yüzyıllar önce Çin’de kullanılmaya başlandı, 1700’lerde Avrupa’da keşfedildi. Asıl önemi ise II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından yüksek hızlı zırh delici mermilerde tungsten kullanımıyla anlaşıldı. Yüksek ergime seviyesiyle dünyanın en güçlü metallerinden olan tungsten savunmanın yanında, uçak ve roket sanayi, madencilik, elektrik ve elektronik cihazlar kullanılmaya başlandı. Şimdi de Çin’in ABD ile gümrük savaşında önemli bir koz haline geldi. Az bilinen bir gerçek ise Türkiye’nin dünyanın en büyük tungsten diğer adıyla volfram rezervlerinden birine sahip olması.
Savunma ve roket sanayinde kritik bir maden
Çin’in ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin ithalatına uyguladığı yüzde 10’luk gümrük vergisi artışına yanıtı kritik metallere kısıtlama olurken, bunun sonuçlarından biri ‘tungsten’e erişimin kısıtlanması olacak. Bizmut, indiyum, molibden, tellür ve tungstenin ihracatına artık Çin Ticaret Bakanlığı’nın onayıyla izin verilecek ve bu metaller askeri amaçlı kullanılmayacak. Ancak bu özellikle tungsten için büyük bir sorun. Çünkü tungsten savunma sanayi için önemli bir bileşen.
5 milyar dolarlık pazar
Tungsten küresel üretimi 100 bin tonun biraz üzerinde olan ve 2023 yılında tahmini değeri yaklaşık 5 milyar dolar olan küçük bir pazar. Tungstende vadeli işlem piyasası bulunmuyor, fiyatı özel sözleşmelerle belirleniyor.
Tonu yaklaşık 42 bin dolar
Örneğin daha önce Almonty, Güney Koreli eAH M&S ile pound başına 19 dolarlık bir fiyattan anlaşmaya varmıştı. Bu da ton fiyatı yaklaşık 42 bin dolara getiriyor.
Küresel üretim 81 bin ton
ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’na göre, Çin, geçen yıl 81 bin ton olan küresel maden üretiminin yüzde 83’ünü oluşturarak tungsten pazarına hakim durumda. ABD’de 2015 yılından bu yana ticari amaçlı tungsten çıkarılmıyor ve ülke büyük oranda ithalata bağımlı durumda; geçen yıl ithalatın yüzde 37’si Çin’den geldi.
ABD ve Avrupa ithalata bağımlı
ABD ve Avrupa’nın ithalatı bağımlı olduğu tungstenin üretimi Çin’in yanında Vietnam, Rusya, Birleşik Krallık, Bolivya ve Avusturya, Portekiz gibi ülkelerde yapılıyor. Satın alan ülkelere bakıldığında ABD’nin yanında Güney Kore, Çin, Avusturya, Rusya, Hollanda, Japonya dikkat çekiyor.
Türkiye 4’üncü büyük rezervin üzerinde oturuyor
USGS verilerine göre dünya konsantre tungsten rezervi 3.2 milyon ton. Rezervlerin yaklaşık üçte ikisi Çin’de bulunuyor. Rezerv dağılımı belli ülkelere yoğunlaşmış durumda. Çin’in ardından en büyük rezervler Rusya ve Vietnam’da. Türkiye küresel rezerv büyüklüğünde 4’üncü. Türkiye 64 bin ton konsantre rezervi ile dünya tungsten kaynaklarının yüzde 2’sine sahip.
Ülkemizde tungsten cevheri içeren çok sayıda maden yatağı bulunmakta. En büyük ve en önemli rezerv olan Uludağ tungsten yatağının cevher rezervi 16 milyon ton, konsantre tungsten rezervi 60 bin tondan fazla. Tungsten cevherleri bulunduğu halde Türkiye’de tungsten madenciliği ve üretimi yapılmıyor. Bu sebeple tungsten ürünleri ithal ediliyor. En fazla ferrotungsten alaşımı ithal ediliyor.
Erime noktası en yüksek maden
Tungsten, 3.422 °C ile bilinen tüm elementler arasında en yüksek erime noktasına sahip olan, son derece sert, iyi elektriksel ve termal iletkenliğe sahip bir madde. Tungsten karbür, elmastan sonra en sert malzeme ve tungsten potalar, hemen hemen her türlü elementi eritmeyi mümkün kılar. Metal telekomünikasyon, elektronik, yarı iletken ve enerji sektörlerine kullanılıyor. Ayrıca, askeriyede yüksek yoğunluklu, zırh delici mermiler için de tercih ediliyor. Sondaj makinesi ve matkap uçları gibi delici ve kesiciler, sert makine parçaları, uçak ve roket sanayi, inşaat sanayi, kimya sanayi, saat, mücevher ve tükenmez kalem ucu, golf sopası üretiminde kullanılıyor.
EV’lerde ortalama 2 kg kullanılıyor
Tungsten elektrikli araçlar (EV) için batarya üretiminde kritik rol üstleniyor. Aslında, her EV’ye anot ve katot şeklinde ve yarı iletkenlerdeki kablo demetleri şeklinde yaklaşık 2 kg tungsten giriyor.
