DİLAY HATİP
Hızla artan hammadde fiyatları ve artan sürdürülebilirlik baskıları, çikolata ve şekerleme şirketlerini tatlı ikramlar için alternatif bileşenler bulmaya yönelik fon sağlamaya itiyor. Oreo'nun üreticisi Mondelez International, bu ayın başlarında hücre bazlı kakao start-up'ı Celleste Bio için 4,5 milyon dolarlık tohum finansman turuna katılan yatırımcılar arasında yer alırken, İngiliz gıda bileşenleri şirketi Tate & Lyle da sentetik bitki kaynaklı moleküllerden tatlandırıcılar geliştirmek için BioHarvest Sciences ile ortaklık kurduğunu duyurdu. Bu hamleler, New York'ta işlem gören kakao vadeli işlemlerinin ton başına 10 bin doların üzerine tırmanarak bir yıl önce başlayan baş döndürücü yükselişini sürdürmesiyle gerçekleşti.
2024'te en iyi performans gösteren emtia
Kakaonun rallisi 2024'teki tüm büyük emtiaları geride bıraktı. Yıla 4.200 dolar civarından başlayan kakao, giderek etkisini artıran arza yönelik endişelerin etkisi ile hızlı bir yükseliş sürecine girdi. Dünyanın en çok çikolata yetiştirilen bölgesi olan Batı Afrika'da üretimin duraklaması büyük arz sıkıntısına yol açınca fiyatlar nisan ayında neredeyse üç katına çıktı. Sert hava koşulları ve öldürücü bir mahsul hastalığı, bu sezonki hasatla ilgili yeni endişeler doğururken, New York'ta işlem gören kakao vadeli işlemleri bu ay ton başına 12.600 dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine çıktı. Uluslararası Kakao Örgütü (ICCO) verilerine göre, küresel kakao pazarı 2023-2024 pazarlama yılında 60 yılı aşkın bir sürenin en büyük açığını kaydetti. Örgüt bu açığı dünyanın en büyük kakao üreticileri olan Fildişi Sahili ve Gana'daki mahsul kıtlığına bağladı.
“20 yıl içinde çikolatamız olmayacak”
İklim değişikliği ve piyasa istikrarsızlığına karşı hassas olan geleneksel tarım yöntemlerine olan ihtiyacı ortadan kaldırmak için hücre kültürü teknolojisini kullanan Celleste Bio'nun CEO'su Michal Beressi Golomb, "Kakao tedarik etme şeklimizi değiştirmezsek, yirmi yıl içinde çikolatamız olmayacak" dedi. Küresel kıtlık ve rekor fiyatların çikolata ve şekerleme şirketlerinin ilgisini ve yatırımlarını artırdığını belirten Golomb, “Sürdürülebilir ve tutarlı bir kaliteli kakao arzına sahip olmak konusunda gerçekten endişeliler. Herkes partinin bir parçası olmak istiyor” dedi.
Bu yenilikler, kakao gibi emtiaların ormansızlaştırılmış arazilerde yetiştirilmediğinin kanıtlanmasını gerektiren ve tedarik zincirleri ve fiyatlar üzerinde daha fazla baskı yaratan AB'nin yeni ormansızlaşma yönetmeliği gibi düzenleyici zorluklara da bir çözüm sağlayabilir.
Üretimi AB kurallarına dahil olmayan şekerin fiyatı nispeten istikrarlı kalırken, sektör aynı zamanda çevresel ayak izini azaltma ve tüketicilerin daha sağlıklı seçeneklere olan talebini karşılama konusunda artan bir baskıyla karşı karşıya. Bir zamanlar şeker üreticisi olan ve şimdi şeker azaltıcı olmaya çalışan Tate & Lyle, bitki hücrelerinden türetilen sentetik tatlandırıcılar geliştirmek için yeni kurulan BioHarvest Sciences ile birlikte çalışıyor. BioHarvest Sciences, acı tatları bastırırken tatlılığı artıran kritik bitki bileşiklerini çıkaran ve daha sonra artıran teknolojiyi geliştirmek için son 17 yılda 100 milyon dolar yatırım yaptı. Bu ortaklık, Tate & Lyle'ın yatırımcıların ve bilim insanlarının eleştirilerine maruz kaldığı aşırı işlenmiş gıdalardan uzaklaşmasına yardımcı olabilir.
McVitie's bisküvi üreticisi Pladis gibi ambalajlı gıda şirketlerine satış yapan Tate & Lyle'ın kıdemli başkan yardımcısı Abigail Storms, “Müşterilerimiz ve tüketicileri uygun maliyetli ve doğal kaynaklı bir şeyler istiyor” dedi. Emtia piyasalarındaki oynaklık alternatif yatırımları yönlendirse de malzemeleri bir ağaçta veya tarlada yetiştirmek yerine laboratuvarda yetiştirmek de ucuz değil. Golomb, Celleste Bio'nun 2027 yılına kadar piyasaya girip üretimi artırdığında, kakao yağı için ton başına yaklaşık 7 bin dolar ve kakao tozu için 3 bin dolar olan 2024 öncesi kakao fiyatlarıyla maliyet eşitliği sağlamayı hedeflediğini söyledi.
■ KAKAO İÇERMEYEN ÇİKOLATA HAMLESİ
2022'den beri hücre bazlı kakao baklaları yetiştirmek için çalışan Finlandiyalı şekerlemeci Fazer, geçen yıl yerel malt çavdar ve hindistancevizi yağından yapılan sınırlı sayıda kakao içermeyen bir "çikolata" piyasaya sürdü. Fazer Confectionery Forward Lab'den Annika Porr, “Yaklaşık dört yıl önce araştırmalar bize iklim değişikliğinin kakaonun bulunabilirliğini ve fiyatını etkileyeceğini söylemişti. Bu yıl bu gerçek oldu” yorumunda bulundu.
Tüketicileri kazanmak da aynı derecede zor olabilir. Porr, Fazer Group'un ilk araştırmasında, hücre bazlı kakaonun nasıl yapıldığına dair şeffaflığın kamuoyunu etkilemeye yardımcı olabileceğini öne sürdüğünü söyledi ve "Tüketiciler gerçekten geleneksel kakaoya benzer bir tada ve hisse sahip olmasını bekliyor. Hala yapılacak işler var" dedi. Diğer yandan dünyanın en büyük tarımsal emtia tüccarı Cargill, geçen yıl kakao, fıstık ve fındık gibi geleneksel içerikler yerine, üzüm çekirdeği, ayçiçeği proteini unu, şeker, yağ ve doğal aromalar ile çikolata ve fındık ezmesi gibi sürdürülebilir gıdalar üreten Voyage Foods adlı start-up ile ortaklık kurdu. Voyage Foods CEO'su Adam Maxwell, "“Biz başladığımızda kakao fiyatları gündemde değildi. Muhtemelen ABD veya İngiltere'deki çoğu insan kakaonun nerede yetiştirildiğini bilemezdi. Şimdi ise fiyatlar yükselmişken bunun neden gerekli olduğunu görmek çok daha kolay” değerlendirmesinden bulundu.