EVRİM KÜÇÜK
Bu yıl emtia grubu ihtiyatlı bir iyimserlikle hareket etti. CRB Endeksi yıl içinde yüzde 16 yükseliş gösterirken, enerjinin ağırlığını daha fazla olduğu S&P GSCI endeksi yüzde 3’lük daha sakın bir tavır izledi. Merkez bankaları gevşeme döngüsüne girdiğinden bu yıl iyi performans gösteren bazı emtialar var. Jeopolitik ortamın da etkisiyle değerli metaller kompleksi en iyi performans gösterenlerin parçası oldu. Endüstriyel metaller güçlü başladıkları bu yıl yüzde 5 yükseldi. Tarımda ise kahve ve kakao dışındaki ürünlerin oldukça zayıf seyrettiği görüldü.
Üretim artışı ve zayıf talebin etkisi
Bu yıl en çok değer kaybeden başlıca emtialar arasında başı demir cevheri çekiyor. Çelik sektörün zayıf görünümünün yansıması fiyatların dörtte birini eritti. Elektrikli araç satışlarının hız kesmesi ve arz artışı lityumu yılın kaybedenleri arasına soktu. Üretim artışının olumsuz etkisiyle gerileyen diğer emtialar arasında soya fasulyesi, pamuk ve pirinç de bulunuyor. Bu emtia ürünlerinin 2025 yılında da baskı altında kalmaya devam edeceği tahmin ediliyor.
2024 YILININ ZAYIF HALKALARINDA BASKI SÜRECEK!
LİTYUM: -%22
Lityum karbonat, Aralık ayında ton başına 76.000 yuan/ton seviyesinin altına düşerek bir ayın en düşük seviyesini gördü. Küresel pazardaki uzun süreli arz fazlasının yüksek üretim seviyeleriyle sürdürülmesi beklendiğinden yıl içinde yüzde 21.7 civarında düşüş kaydetti. Son iki yıldır Çin’de elektrikli araç satın alma artışının yavaşlamasına rağmen lityum madencileri pazar paylarını, hükümetler ve batarya üreticileriyle iş ilişkilerini korumak için operasyonlarını kapatmaktan kaçınıyor. Sonuç olarak, arz ve talep dengesindeki değişim fiyatları aşağı çekiyor. Fiyatların 2025’in ilk üç çeyreğinde sırasıyla 74.970 yuan/ ton, 73.900 yuan/ton ve 72.900 yuan ton seviyelerine geri çekileceği tahmin ediliyor.
DEMİR CEVHERİ: -%24
Çin’in inşaat ve imalat sektörlerindeki yavaşlama, çelik talebinin azalmasına ve demir cevheri talebinin önemli ölçüde azalmasına yol açtı. Büyük madencilik şirketlerinin artan üretimi aşırı arza katkıda bulundu ve yeni büyük madenlerin gelecek yıl üretime başlaması bekleniyor. Bu da fiyatı 2024’te yüzde 24 aşağı çekip ton başına 100 doların etrafında tutuyor. 2025’te zayıf çelik talebinden dolayı aşağı yönlü riskler devam ediyor. ING, yılın genelinde ortalama fiyatın 95 dolar olmasını bekliyor. Trading Economics’in yaptığı tahminlere göre fiyatlar 2025 yılının ilk çeyreğinde ortalama 101.2, ikinci çeyrekte 99.3 ve üçüncü çeyrekte 97 dolara inecek.
İRİNÇ: -%22
Artan arz beklentileri arasında Aralık 2021’den bu yana kapanış bazında en düşük seviyesi olan 13.7 dolar/cwt seviyesine geriledi. 2024’’te fiyatlar yüzde 21.7 düştü. Özellikle Hindistan’da artan üretim ve stok önemli Asyalı üreticileri rekabet edebilmek amacıyla fiyatlarını aşağı çekmeye zorluyor. FAO, 2024/25’teki dünya pirinç üretiminde yıllık yüzde 0.8’lik bir artışla 538.8 milyon tonluk (öğütülmüş bazda) rekor seviye tahmininde bulunuyor. Bu da fiyatlara yansıyor. Fiyatların yılın ilk çeyreğinde yeniden 14 doların üzerine çıkacağı belirtiliyor. Ancak Asya’da artan rekabetin fiyatları genel olarak baskı altına tutacağı tahmin ediliyor.
SOYA FASULYESİ: -%24
Büyük üretim bölgelerindeki elverişli hava koşulları, 2024’te soya fasulyesi hasadının bol olmasına neden oldu ve bu da pazarda aşırı arza yol açtı. Aynı zamanda, kilit ithalatçılardan gelen talebin azalması ve alternatif yağ tohumlarından gelen rekabetin artması, etkili bir pazar fazlası yarattı. Fiyatlar kile başına 10 doların altına indi. ABD Çin’i tarifeler için birincil hedef haline getirecek ve kullanılmış yemeklik yağ ithalatları ilk etkilenenler arasında yer alacak. Çin misilleme yaptığında, Çin’in ABD’den yaptığı en büyük tarımsal ürünü olan soya yine hedefte olabilir. Fiyatların yılın ilk üç çeyreğinde sırasıyla kile başına ortalama 9.59, 9.44 ve 9.30 dolar olması bekleniyor.
PAMUK: -%15
Tüketici harcama kalıplarındaki değişimler geçen yıl tekstil ve giyime olan talebin azalmasına yol açarken, önceki yıllardaki hasatlardan gelen yüksek stok seviyeleri aşırı arza ve fiyatların düşmesine neden oldu. ICE’de pamuk vadelileri 69 sent/pound düzeyinde işlem görüyor. Ancak son trendler gerilenin devam edebileceğine işaret ediyor. Pamuk fiyatları 2021’den bu yana yüzde 28 düştü. Trading Economics tarafından analist ve algoritmik modellere dayanarak yapılan tahminler, 2025’in ilk çeyreğinde ortama 68, nisan-mayıs döneminde 66.3 ve üçüncü çeyrekte 64.69 dolar beklentisine işaret ediyor. Son veriler Çin’in pamuk üretiminin 2024’te ekim alanında yüzde 1.8’lik bir genişleme ve verimlilikte yüzde 7.8’lik bir artışla toplamda yüzde 9.7 artarak 6.164 milyon tona çıktığını gösterdi. Bu arada, USDA’nın 2024/25 Aralık WASDE raporunda, küresel üretimin şu anda Kasım ayından 1.2 milyon balya artarak 117.4 milyon balya olduğu tahmin ediliyor.
