ALİ EKBER YILDIRIM
Damızlık hayvan ithalatında yeni bir dönem başlıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü 6 Kasım 2024 tarihi itibariyle yayınladığı “Damızlık Sığır ithalatı Talimatı” ile 1 Ocak 2025’ten itibaren ithalatta bir dizi yeni uygulama başlatıyor.
Amerika Tarım Bakanlığı’nın (USDA) verilerine göre 2023 yılında 1,6 milyar dolarlık ithalatla Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra dünyanın en büyük ikinci sığır ithalatçısı olan Türkiye’nin hayvan ithalatı ile ilgili aldığı her karar ihracatçı ülkeler başta olmak üzere yakından izleniyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün getirdiği yeni düzenlemelerden en önemlisi damızlık sığır ithalatında “Hastalıktan Ari Sağlık Sertifikası”nın zorunlu olması. Bakanlık tarafından verilen “hastalıktan ari sağlık sertifikası” olmayanlar ithalat yapamayacak. Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlar ile bakanlığın projeleri kapsamındaki ithalat ise bu uygulamadan muaf tutuldu.
Yeni uygulama 1 Ocak 2025’te başlayacak
Hayvancılık Genel Müdürlüğü makamının 06.11.2024 tarihli ve E-70251323-020-16571382 sayılı Olur’u ile yayınlanan “Damızlık Sığır İthalat Talimatı” ile yeni düzenlemeler sektöre ve kamuoyuna duyuruldu.
Talimatta damızlık sığır ithalatı ile ilgili olarak kimlere izin verileceği şöyle ifade ediliyor: “Damızlık sığır ithalat izni, kendi işletmesi adına veya yetiştiricilere satmak üzere gerçek veya tüzel kişilere verilir. Ancak, ithalatın gerçekleştirileceği ülke veya bölgede sonradan ithalatı kısıtlayacak bir hayvan hastalığı tespit edilmesi durumunda, verilen veya onaylanan ithalat izinleri/seçim heyeti görevlendirmeleri/ kontrol belgeleriyle ithalat iş ve işlemleri yapılamaz. Bu tür durumlarda, Genel Müdürlük, ithalata ilişkin tüm işlemleri tedbir amaçlı olarak durdurabilir.”
İthalata uygunluğu Bakanlık belgelendirecek
Talimata göre, 01.01.2025 tarihi itibariyle yapılacak hayvan ithalatları için gerçek/tüzel kişilerin ithalat yapmaya uygun oldukları Bakanlıkça belgelendirilecek. Bu belgenin alınabilmesi ile ilgili şartlar, Bakanlık tarafından ayrıca bir talimatla belirlenecek.
Hastalıktan ari sağlık sertifikası zorunlu olacak
Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün yayınladığı talimata göre, sütçü ve kombine ırk ithalatında 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle hastalıktan ari sağlık sertifikası zorunlu olacak. Talimatta bu konuda şu bilgilere yer verildi: “ 01.01.2025 tarihi itibari ile sütçü ve kombine ırk ithalat edecek tüm yetiştiriciler hastalıktan ari sağlık sertifikasına sahip olmalıdır. Ancak işletmesinde hayvan kaydı bulunmayanlar, ilgili Tarım ve Orman İl/İlçe Müdürlüğü’ne hastalıktan ari işletme olmak için başvuru yapar. İl/ilçe müdürlüğü personellerince Hastalıktan Ari İşletmeler Yönergesi kapsamında belirtilen kriterlere göre işletme fiziki alt yapısı incelenir. Hastalıktan ari işletme şartlarına uygun olması durumunda başvuru yapan ithalatçıya hastalıktan ari işletme olmaya fiziki alt yapısı uygundur yazısı ve yönerge ekindeki başvuru dilekçesi gönderilir. Hayvanların ülkeye girişle birlikte Hastalıktan Ari İşletmeler Yönergesi kapsamında kalan işlemler ilgili birimlerce tamamlanır.(Bakanlığımıza bağlı/ilgili kurum, kuruluşlar ve bakanlık projeleri kapsamında yapılacak olan sütçü ve kombine ırk büyükbaş gebe/gebe olmayan dişi dana ithalatı başvurularında bu şart aranmaz.)”
İthalatta asgari hayvan sayısı ne olacak?
Talimatta, 1 Ocak 2025 itibariyle yapılacak ithalatlarda, damızlık hayvanların orijin ülkesi ve yükleme ülkesi aynı ülke olması şartı getiriliyor.
Damızlık sığır ithalatında her bir kontrol belgesi (ithalat izni) başvurusu; kendi işletmesi adına ithalat yapmak isteyenler için en az 60 baş (Manda için ise en az 30 baş esas alınır.), yetiştiricilere satmak üzere yapılacak ithalatlarda en az 250 baş için yapılır. (Manda için ise en az 60 baş esas alınır.) Hayvanların getirileceği işletmeler, en az talep edilecek hayvan sayısı kadar boş kapasiteye sahip olmalıdır.
Gebe dana ithalatına izin verilmeyecek
Aynı talimatta, sütçü ve kombine ırkı büyükbaş hayvan ithalatında sadece gebe olmayan hayvanların ithalatına izin verileceği belirtilerek: “ 01.01.2025 tarihi itibariyle sütçü ve kombine ırkı büyükbaş hayvan ithalatında sadece gebe olmayan dişi dana (4-12 Aylık) ithalatına izin verilir. (Bakanlığımıza bağlı ve ilgili kurum, kuruluşlar ile bakanlık projeleri kapsamında sütçü ve kombine ırk büyükbaş gebe düve ve gebe olmayan (4-15 aylık) dişi sığır ithalatı yapabilir.)” bilgisi yer aldı.
Etçi ırklarda sadece gebe düve ithalatına izin verilecek
Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün sığır ithalatına ilişkin talimatı ile, 01.01.2025 tarihi itibari ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılacak olan etçi ırk damızlık hayvan ithalatına, yalnızca kendi işletmesi adına ve gebe düve olmak şartıyla; Güney ve Kuzey Amerika, Avustralya ülkelerinden izin verilecek. Damızlık etçi ırk dişi sığır ithalatlarında, izin verilen dişi sığır sayısının yüzde 5’i kadar aynı ırktan olmak şartıyla, damızlık erkek hayvan için izin verilecek. (Bakanlığa bağlı ve ilgili kurum, kuruluşlar ile bakanlık projeleri kapsamında ithalata izinli tüm ülkelerden damızlık etçi ırk gebe/gebe olmayan dişi sığırlara ithalat izni verilecek.)
İthalat için verilen iznin geçerlilik süresi 2 ay
Talimata göre, ithalat için verilen iznin geçerlilik süresi 2 ay olacak. İlgili ithalat izni için seçim heyeti görevlendirilecek. Seçim işlemlerinin tamamlanmasına müteakip olarak kontrol belgesi düzenlenecek. İthalat izninde yapılan değişiklikler söz konusu süreyi uzatmayacak ve her bir ithalat izni için tek bir kontrol belgesi ile izin verilecek.
İthalat aşamasında olanlar ne yapacak?
Genel Müdürlük talimatına göre, 2024 yılı içerisinde sütçü ve kombine ırkı damızlık gebe düve ithalatında ithalat izni ve/veya seçim heyeti talebi aşamasında ithalatçı tarafından Ek-10 de yer alan taahhütname bakanlığa sunulur. Seçim işlemlerinin tamamlanmasına müteakip olarak seçilen hayvan sayısı kadar kontrol belgesi ile izin verilir ve bu kontrol belgesiyle başka iş ve işlem yapılamaz.
İhracatçı ülkeden onay alınmadan hayvanlar yüklenmeyecek
İhracatçı ülkenin hastalık nedeniyle ithalata kısıtlama getirilen bölgeleri ve veteriner sağlık sertifikasındaki ya da gerektiğinde mevcut hastalığa ilişkin ek deklarasyonlardaki hayvan sağlığına ilişkin şartlar değişebileceğinden; seçimi yapılan hayvanların yükleme ve ihracatçı ülkeden çıkış tarihinde, çıkış bölgesi ve orijininin sağlık şartlarının uygun olduğu ve değişmediğinin ihracatçı ülke yetkili otoritesinden teyit alınarak hayvanların ihracatçı ülkeden yüklenmesine ithalatçılar tarafından dikkat edilmelidir. Hayvanların yukarıda bahsi geçen hususlara ilişkin veteriner sınır kontrol noktalarında yürütülen kontrollerde uygun şartları taşımadığının tespit edilmesi ve/veya belirlenmiş sağlık şartlarını taşımaması nedeniyle ülkeye girişine izin verilmemesi durumunda tüm sorumluluk ithalatçıya aittir.
İthal hayvanların satışında uygulanacak şartlar
Gerçek ve Tüzel kişiler tarafından, yetiştiricilere satmak üzere ithal edilen damızlık sığırlar fiili ithalat iş ve işlemleri tamamlanmadan, bakanlık kayıt sistemine kaydedilmeden ve aşağıdaki koşulları sağlamadan satışı yapılamayacak.
– Gebe olmayan dişi danalar (4-12 aylık) bakanlık kayıt sistemine kaydedildiği tarihten itibaren en az 4 ay süre ile ithalat yapılan işletmede kalmak zorundadır.
– İthalatı yapılan hayvanlar aynı ırktan suni tohumlama yolu ile en az 3 aylık gebelik süresini tamamlamış olmak zorundadır.
Yetiştiricilere satmak üzere ithal edilen damızlık sığırların satışı, İl/İlçe Müdürlüğü’nce aşağıda belirtilen şartlara göre yapılacak.
a) Satışın yapılacağı işletme, Bakanlık kayıt sistemine kayıtlı ve işletme tescil belgesine sahip olmalıdır.
b) Bir işletmeye aynı ırktan en az 5 baş (manda için 2 baş) satış yapılmalıdır.
c) Satışın yapılacağı işletmenin kapasitesi, satışın yapılacağı hayvan sayısı ile uyumlu olmalıdır. Bunu gösteren kapasite raporu (Ek-6) alınmalıdır.
ç) Satışı yapılan hayvanlar, işletme bazında kulak küpe numaraları listelenmeli alıcı ve satıcı tarafından imza altına alınmalıdır.
d) Damızlık hayvanları satın alan işletme sahibinden taahhütname (Ek-5) alınmalıdır.
e) 01.01.2025 tarihi itibari ile işletmesinde hayvan kaydı bulunmayan işletmeler, 1 yıl içerisinde toplam 30 baş ve üzeri hayvan (sütçü ve kombine ırk) satın alacak ise satın alma işleminden önce hastalıktan ari işletme yönergesine göre başvurusunu yapmak zorundadır.
f) 01.01.2025 tarihi itibari ile satış amaçlı ithalat başvurusunda bulunan işletmeler ile bu işletmelerden 30 baş ve üzeri hayvan(sütçü ve kombine ırk) satın alacak işletmelerinde Hastalıktan Ari Sağlık Sertifikası bulunmalıdır. 01.01.2025 tarihinden itibaren işletmesinde hayvan bulunmayan yetiştiriciler için (e) maddesindeki hususlar geçerlidir.
g) Satın alacak yetiştirici, bu bölümün 16. maddesinde istenilen belge ve bilgileri, ithalatı yapan işletmenin kurulu bulunduğu İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne vermelidir.
Damızlık hayvan ithalatında yeni kurallar
– Sütçü ve kombine ırk sığır ithalatına “ari işletme sağlık sertifikası ”şartı getirildi.
– Hastalıktan ari sağlık sertifikası olmayanlar ithalat yapamayacak.
– Sütçü ve kombine ırklarda gebe hayvan ithalatına izin verilmeyecek.
– Etçi damızlık sığır ithalatına sadece gebe hayvan ithalatına izin verilecek.
– Kendisi için ithalat yapanlar en az 60 baş, satmak için ithal edenler en az 250 baş ithalat yapacak.
-Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı kurum ve kuruluşlar ile bakanlık projeleri yeni kurallardan muaf tutulacak.
ABD Tarım Bakanlığı yeni kurallara raporla tepki gösterdi
Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA), 14 Kasım 2024 tarihli “Türkiye’ye Canlı Sığır İhracatında Daha Fazla Kısıtlama” başlıklı rapor ile Türkiye’nin ithalatta uygulayacağı yeni kurallarla ilgili ülkesindeki ihracatçıları bilgilendirdi.
Amerika Tarım Bakanlığı raporunda Türkiye’nin ithalat konusundaki katı (sert) sağlık ve teknik kurallarına dikkat çekilerek şu bilgilere yer verildi: “Türkiye, katı sağlık ve teknik gerekliliklere rağmen 2023 yılında 1,6 milyar dolar değerinde ithalatla Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra ikinci büyük sığır ithalatçısı ülkedir. 15 Mayıs 2024 itibarıyla, Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bazı süt sığırı sürülerinde Yüksek Patojenik Kuş Gribi (H5N1) tespit edilmesinin ardından ABD sığırlarına haksız bir ticaret ambargosu uyguladı. Ayrıca, Almanya, Avusturya ve Macaristan dahil olmak üzere birkaç Avrupa Birliği ülkesinde, son birkaç ayda Mavi Dil hastalığının yayılması nedeniyle süt ineklerinin satışları kısıtlandı. Bu ay, Tarım ve Orman Bakanlığı canlı sığır ithalatı için ek kısıtlamalar yayınladı.”
Haksız ticaret ambargosu uygulandı iddiası
Türkiye’nin besi sığırlarını çoğunlukla Brezilya ve Uruguay’dan, damızlık sığırları ise Almanya, Danimarka ve Amerika Birleşik Devletleri’nden ithal ettiğine dikkat çekilen raporda şu bilgilere yer verildi:
“Amerika Birleşik Devletleri 2023 yılında Türkiye’ye rekor seviyede 29 milyon dolar değerinde damızlık sığır ihraç etti, ancak 15 Mayıs 2024 itibarıyla Türkiye Tarım ve Orman Bakanlığı, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bazı süt sığırı sürülerinde Yüksek Patojenik Kuş Gribi (H5N1) tespit edilmesinin ardından ABD sığırlarına haksız bir ticaret ambargosu uyguladı. Ayrıca, Almanya, Avusturya ve Macaristan dahil olmak üzere birkaç Avrupa Birliği ülkesinde, son birkaç ayda Mavi Dil hastalığının yayılması nedeniyle süt ineklerinin satışları kısıtlandı.
Bu yılın Şubat ayında, Türkiye Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, yurtiçi stoklardaki önemli düşüşlerin ardından yurtiçi hayvan üreticilerini desteklemeyi amaçlayan “2024-2028 Hayvancılık Yol Haritası”nı açıkladı. Bu kıtlıklar, yurtiçi çiğ süt fiyatlarının keskin bir şekilde düşmesinin ardından kesilen dişi sığır sayısındaki önemli artışın sonucuydu. Tarihsel olarak, Türkiye yurtiçi süt ve et pazarlarını düzenlemek için besi ve damızlık sığır ithal etti. Daha düşük kaliteli canlı sığır ithalatı devam ederken, kırmızı et ve süt fiyatlarıyla ilgili olumsuz kamuoyu duygusu devam ediyor.
Türkiye, damızlık sığırlar için yeni ithalat talimatları yayımladı
9 Kasım 2024’te Tarım ve Orman Bakanlığı, bir veya iki hayvan ithalatçısı tarafından bildirilen en son yurtiçi süt üretim durumu ve sorunlarına dayanarak iddia edilen damızlık sığır ithalatı için revize edilmiş ithalat talimatları yayınladı. İlginç bir şekilde, hükümet projeleri ve hükümet çiftlikleri için ithal edilecek hayvanlar, yeni uygulanan kısıtlamaların çoğundan muaftır. Bundan önce, ithalat talimatları sadece Ocak 2024’te güncellendi.
En önemli değişiklik, 1 Ocak 2025’ten itibaren yalnızca gebe olmayan düvelerin ithal edilmesine izin verilecek olmasıdır, çünkü Tarım ve Orman Bakanlığı Türkiye’de süt fazlası olduğunu iddia ediyor; duruma örnek olarak, hükümet tarafından ihraç edilmek üzere peynir altı suyu olarak işlenmek üzere tedarik edilen fazla sütü gösteriyorlar. Resmi Türk verileri, süt endüstrisi tarafından toplanan süt miktarının arttığını gösterse de, yerel pazarlardaki süt ürünleri fiyatları düşmedi. Endüstri kaynakları, fiyatların durgun kalmasının veya artmasının nedeninin sürekli artan girdi fiyatları olduğunu belirtiyor. Üretimdeki ve fiyatlardaki artış, yerel olarak üretilen süte olan talebin arttığını gösteriyor.”
