Hilal SARI
Çin, ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’ın ülkeyi ziyaretinden birkaç gün önce çip üretiminde kritik öneme sahip tırmandırırken, Çin’in ticaret politikası danışmanı ve eski ticaret bakan yardımcısı Wei Jianguo, ABD Hazine Bakanı Janet Yellen’in ziyareti öncesinde önceki gün China Daily Gazetesi’nde yayımlanan söyleşisinde ihracat sınırlamasını üzerinde “iyi düşünülmüş bir darbe” olarak niteledi ve “yalnızca başlangıç” olduğunu ekledi.
Yellen ziyareti iyi geçmezse germanyum ve galyumla kalmaz
ABD’nin Çin’e yönelik son yıllarda giderek artırdığı teknoloji ihracatı kısıtlamalarına karşı bir misilleme olarak gelen karar, dünya genelinde Çin’in diğer hammadde ve metallerde de benzer kısıtlamalar getirebileceği endişelerini artırıyor. Global Times’da yer alan analizlerde Çinli uzmanlar Yellen’ın ziyareti için süpergüç kavgasında bir yumuşama getirebileceği beklentisini paylaşıyor. Ancak görüşmelerin istendiği gibi gitmemesi durumunda Çin’in germanyum ve galyum ile başlattığı misilleme serisinin devam etmesi de olası. Çin’in devlet destekli düşünce kuruluşu Çin Uluslararası Ekonomik Değişim Merkezi’nin başkan yardımcısı Wei “Çin’in kendi yüksek teknoloji sektörünü hedef alan kısıtlamalar devam ederse verilen karşılıklar da artacaktır” diyor. Capital Securities Corp analisti Liao Chien-yu ise “Eğer görüşmeler iki taraf için de iyi geçerse, bazı kısıtlamalar gevşetilebilir. Ancak görüşmeler kötü geçerse, Yellen eve döndükten sonra iki tarafın yaptırımları da artabilir” öngörüsünü paylaşıyor.
APEC CEO zirvesinde Biden-Şi görüşmesinin önünü de açabilir
6-9 Temmuz tarihlerinde Pekin’de resmi ziyaretler gerçekleştirecek olan Yellen, bazı Çinli uzmanlara göre “Biden hükümetinin sağduyulu tarafını” temsil ediyor ve Çinli teknoloji şirketlerine uygulanan gümrük vergisi ve yaptırımlar konusunda tekrar görüşmeler yapılması için ortamı yumuşatabilir. Yellen’ın Çinli mevkidaşı ile görüşmelerde ekonomik konulara odaklanması ve Ukrayna Savaşı’nda Rusya’ya yönelik yaptırımların ihlalinin Çinli şirketlere de yaptırım uygulanmasına yol açabileceğini hatırlatması öngörülüyor. Ayrıca ziyaret 14-16 Kasım’da San Francisco’da gerçekleşecek Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) CEO’ları zirvesinde bir “Biden-Şi” görüşmesinin de önünü açabileceği belirtiliyor.
“Pentagon’un germanyum stoku var ama galyum rezervi yok”
Çok nadir bir cevher olan germanyum, yüksek hızlı bilgisayar çipleri, plastik, gece görüş cihazları gibi askeri uygulamalar ve uydu görüntüsü sensörlerinde kullanılıyor. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) perşembe günü yaptığı açıklamada “şu anda stratejik germanyum rezervlerinin bulunduğunu ancak galyum için herhangi bir rezerv olmadığını” söyledi. Galyum ise radar, radyo iletişim cihazları, uydular ve LED’lerde kullanılıyor. Pentagon sözcüsü hızlı şekilde mikroelektronik ve havacılık-uzay tedarik zincirinde kritik öneme sahip metallerin – galyum ve germanyum da dahil – üretimini artırmak için kolları sıvadığını duyurdu. Avrupa sanayi örgütü Kritik Ham Maddeler İttifakı (CRMA) verilerine göre Çin dünyadaki toplam germanyum ihracatının yüzde 60’ını gerçekleştiriyor. Kalan yüzde 40 Kanada, Finlandiya, Rusya ve ABD tarafından yapılıyor. 2022’de toplamda 39 milyon dolar değerinde germanyum tüketimi olmuş ve bu 2021’e göre yüzde 10’luk bir artış anlamına geliyor. Çinco cevheri ve boksitte eser miktarda bulunabilen galyum metali ise boksiti alüminyuma dönüştürürken üretilen bir metal. Ve küresel galyum üretiminin yüzde 80’i CRMA verilerine göre yine Çin’de gerçekleşiyor. Çin’in galyum ihracatı 2022’de önceki yıla göre yüzde 25 artışla 94 metrik tona yükseldi. Japonya, Rusya, Güney Kore galyum üretimi olan diğer ülkeler. Geçmişte galyum üretimi olan Almanya ise 2020 ve 2021’de fi yatlar ralli yapınca tekrar galyum üretimine başlamıştı.
Kongo, Rusya ve Hollandalı germanyumculara yarayacak
Germanyum kısıtlamalarının Kongo, Rusya ve Hollanda’da germanyum üreten madencilere yarayacağı da belirtiliyor. Kongo’da devlet destekli Gecamines, Rusya’da Rostec ve Hollanda’da Nyrstar Çin’in kararının ardından üretimi artırma planlarını açıkladı.
GECAMINES: Şirketin yönetim kurulu başkanı Guy Robert Lukama “Şu anda piyasada mevcut olmayan germanyum arzını sağlayacağız. Kısıtlamalar germanyum fiyatlarını yükselterek Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne de daha fazla değer sağlayacak” dedi. Şirket inşası bitmek üzere olan yeni bir tesiste yılda 30 metrik ton germanyum üretimi yapmayı planlıyor. Üretim ekimden itibaren küresel piyasalara ulaşmaya başlayacak.
NYRSTAR: Hollanda merkezli ve çoğunluğu trading ve lojistik şirketi Trafigura’ya ait maden şirketi Nyrstar ise Avustralya, Avrupa ve ABD’de yeni germanyum ve galyum projelerine yatırım yapmak için arayışta olduklarını duyurdu.
ROSTEC: Rus devlete ait madencilik şirketi Rostec, Çin’in kısıtlama kararının ardından germanyum üretimini artırmaya hazır olduğunu açıkladı.
UMICORE: Belçikalı madencilik şirketi Umicore müşterilerine gerekli tedariği sağlayabileceklerini duyurdu.
TECK RESOURCES: Kuzey Amerika’nın en büyük germanyum üreticisi Kanadalı Teck Resources ise Çin’in kararının şirketin germanyum üretimi üzerinde bir etkisi olmayacağını duyurdu.
Dev şirketlerden ardı ardına açıklama geliyor
VOLKSWAGEN: Alman otomobil üreticisi durumu yakından izlediklerini ve gerekirse tedarikçileriyle birlikte gerekli önlemleri alacağını duyurdu. Şirketten yapılan açıklamada iki metalin “otonom sürüş” teknolojilerinin geleceğinde önemli bir rol oynadığını da vurguladı.
STELLANTIS: Otomobil üreticisinin CEO’su Carlos Tavares ise “Batılı şirketler Çin’le iş yapmanın bir yolunu bulmak zorunda” ifadelerini kullanarak kısıtlamaların Batılı şirketleri Çin’den ‘kopmaya’ veya Çin’den başka pazarlara yönelmeye itmemesi gerektiğine dikkat çekti. Tavares “Bu ne gerçekçi olur ne de Batılı şirketlerin çıkarına olur. Bence gerilimi azaltabilecek ve kazan-kazan durumlar için pazarlık yapılabilecek alanlar bulunmalı” ifadelerini kullandı.
TSMC: Dünyanın en büyük sözleşmeli çip üreticisi Çin’in kararının üretimi üzerinde doğrudan bir etkisi olmasını beklemiyor. TMSC’den yapılan açıklamada “Yaptığımız değerlendirmeler sonucunda galyum ve germanyum ihracat kısıtlamalasının TSMC’nin üretimini etkilemesini beklemiyoruz. Gelişmeleri yakından izlemeye devam edeceğiz” denildi.
