Alçak basınç dalgaları bölgeden geçmesiyle birlikte sıcaklıkların Avrupa genelinde hafta sonunda düşeceği tahmin ediliyor ve kıta hava şoklarına karşı savunmasız kalmaya devam ediyor. Avrupa Orta Menzilli Hava Tahminleri Merkezi’ne göre, şu an ile mart ayı arasındaki sıcaklıkların son iki yılda görülen seviyelerin büyük ölçüde altında kalması bekleniyor. Şimdiye kadar görülen en soğuk hava dalgasının, ısınma talebini artırması ve %75’in altına düşen gaz rezervlerini kullanması muhtemel görünüyor. Gaz kullanımının geçen yıl daha hızlı şekilde gerçekleşmesi Avrupa’da doğal gaz fiyatlarının aralık başından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmasına neden oldu.
Weather Services International’a göre, 4 ve 5 Ocak Cuma ve cumartesi günleri Londra, Paris ve Berlin’de ortalama sıcaklık sıfırın altında olacak ve bu da 30 yıllık ortalamanın yaklaşık 6 derece altında. Bu durum, kıtanın gaz rezervlerini normalden daha hızlı tüketmesine ve zaten yüksek olan enerji fiyatlarının artmasına da yol açabilir. Gaz fiyatları 2024’te önceki yıla göre 100 dolar civarında artış gösterdi.
Rusya Avrupa’ya gaz akışını kesti
Ukrayna üzerinden Avrupa’ya uzanan Sovyet dönemi boru hatları üzerinden yapılan Rus doğalgaz ihracatı, beş yıllık transit anlaşmasının süresinin dolması ve savaş halindeki Moskova ve Kiev’in akışı devam ettirmek için bir anlaşmaya varamaması nedeniyle yeni yılın ilk saatlerinde durduruldu.
Gazprom’dan yapılan açıklamada, “Ukrayna tarafının bu anlaşmaları yenilemeyi tekrar tekrar ve açıkça reddetmesi nedeniyle Gazprom, 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren Ukrayna toprakları üzerinden transit gaz tedarik etme teknik ve yasal kabiliyetinden mahrum bırakıldı” denildi. Ukrayna Enerji Bakanlığı da Rus gazının Ukrayna üzerinden taşınmasının “ulusal güvenlik açısından durdurulduğunu” açıkladı.
Enerji Bakanı German Galushchenko, “Rus gazının geçişini durdurduk. Bu tarihi bir olaydır. Rusya pazarlarını kaybediyor, mali kayıplara uğrayacak. Avrupa Rus gazını terk etme kararını çoktan verdi” dedi. Ukrayna şimdi Rusya’dan transit geçiş ücretlerinde yılda yaklaşık 800 milyon dolarlık bir kayıpla karşı karşıya kalırken, Gazprom da gaz satışlarında 5 milyar dolara yakın bir kayıp yaşayacak. Rusya, halen Karadeniz yatağındaki TürkAkım boru hattı üzerinden gaz ihraç ediyor. TürkAkım’ın biri Türkiye’nin iç pazarına, diğeri de Macaristan ve Sırbistan gibi Orta Avrupalı müşterilere hizmet veren iki hattı bulunuyor.
■ Gaz rezervleri yüzde 19 azaldı
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşını tırmandırması Avrupa için enerji risklerini arttırıyor. Avrupa Birliği (AB), soğuk hava ve deniz yoluyla sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatındaki azalma nedeniyle doğal gaz rezervlerini 2021’deki enerji krizinden bu yana en hızlı şekilde tüketiyor.
2022 yılında Ukrayna’da askeri çatışmaların patlak vermesinin ardından alternatif kaynaklar arayışına giren AB, Rus enerjisine olan bağımlılığını azaltma çabalarını iki katına çıkarmıştı. Slovakya ve Avusturya gibi Ukrayna üzerinden Rus gazının kalan alıcıları da alternatif tedarik imkanları buldu.
Bir zamanlar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan Moldova, bu durumdan en kötü etkilenen ülkeler arasında yer alıyor. Moldova, gaz kullanımını üçte bir oranında azaltmak için önlemler alması gerektiğini belirtiyor. Bir endüstri birliği olan Gas Infrastructure Europe’un verilerine göre, AB depolama tesislerindeki gaz hacmi, mevsimsel dolum döneminin tipik olarak sona erdiği eylül sonundan aralık ortasına kadar %19 oranında azaldı. Bu keskin düşüş, gaz depolama seviyelerinin daha ılıman hava koşulları ve kısmen daha yüksek enerji fiyatları nedeniyle endüstrilerin tüketimi azaltması sonucu azalan talep nedeniyle nispeten sabit kaldığı önceki iki kışla tezat oluşturuyor. Son iki yılda aynı dönemde depolama seviyelerinde sadece tek haneli düşüşler görülmüştü.
Ancak bu kış Avrupa, azalan ithalat nedeniyle artan talebi karşılamak için yeraltı gaz depolarına çok daha fazla bel bağladı ve bu durum Asya pazarlarından gelen LNG için şiddetli rekabetle daha da kötüleşti. Financial Times’ın haberine göre, AB’nin depolama tesisleri şu anda %75 kapasite ile çalışıyor ve bu oran, Avrupalı hükümetlerin Rus enerji kaynaklarına olan bağımlılıklarını azaltma çabalarını arttırmadan önce, aralık ortası için 10 yıllık ortalamanın biraz üzerinde. Ancak geçen yıl bu zamanlarda depolama seviyelerinin %90’a yakın olması, bu kış koşullarının daha zorlu olduğunun altını çiziyor.
Argus Media’nın Avrupa gaz fiyatlandırma müdürü Natasha Fielding, Avrupa’nın yeraltı rezervlerine olan bağımlılığının bu kış çok daha belirgin hale geldiğini belirtti. Fielding, “Avrupa, sıvılaştırılmış doğal gaz ithalatındaki düşüşü telafi etmek ve güçlü talebi karşılamak için bu kış yeraltı depolarına son iki yıla kıyasla çok daha fazla güvenmek zorunda kaldı” dedi.
