Aysel YÜCEL
Ekonominin öncü göstergeleri arasında yer alan konteyner navlun endeksleri, küresel ticarete yönelik S.O.S veriyor. Sezonsal Noel yüklemelerinin etkisiyle yaz aylarının stabil geçiren küresel konteyner navlunu, sert düşüşe geçti. Dünya mal ticaretinin yüzde 90’a yakınını sırtlayan denizyolu taşımacılığında, navlun son yılların en düşük seviyesine geldi. Deniz taşımacılığında navlunun çakılması, hava ve karayolunun yüklerini de denize kaydırdı. Yüklerin denize kaymasına rağmen, navlundaki düşüş engellenemiyor. Bunun önemli bir nedeni de pandemi döneminde sipariş edilen gemilerin, piyasaya girmesiyle oluşan fazla kapasite. Sektör uzmanları, konteyner navlundaki düşüşün 2024’ün ikinci yarısına kadar sürmesini bekliyor.
Uluslararası denizcilik veri analiz şirketi Drewry’nin haftalık yayımlanan Dünya Konteyner Endeksi’ne (WCI) göre, 40’lık konteynerin ortalama navlun değeri son 1 haftada yüzde 5,2 düşerek, 1.479 dolara geriledi. Geçen yılın aynı haftasına göre yüzde 67 geride olan endeks, 2.679 dolar olan 10 yıllık ortalamadan yüzde 45 daha düşük seviyeye geldi. WCI, Eylül 2021’de 10.377 dolarla zirveyi görmüştü.
Endeks, pandemi öncesi olan 2019’daki ortalama 1.420 dolarlık oranların ise hala yüzde 4 üzerinde kalıyor. Ancak, taşıma maliyetlerine rağmen, Çin’den Avrupa’ya ve Avrupa’dan Amerika’ya navlunlar ise 2019 yılındaki seviyenin de altına indi.
En fazla düşüş Çin-Avrupa hattında
Şangay – Cenova ve Şangay – Rotterdam hattında navlun geçen hafta yüzde 10 oranıyla daha sert düştü. Şanghay-New York spot navlun oranları bu dönemde yüzde 4 düşerek 40’lık konteyner başına 2.900 dolara ulaştı. Şanghay-Los Angeles’ta fiyatlar aynı dönemde yüzde 3 düşüşle 40’lık konteyner başına 2.104 dolara geriledi. Benzer şekilde, Rotterdam – New York ve Los Angeles – Şanghay’daki fiyatlar da 40’lık konteyner başına sırasıyla yüzde 2 düşüşle 1.534 dolar ve yüzde 1 düşüşle 831 dolar oldu. Bunun tersine, New York – Rotterdam’da oranlar yüzde 2 artışla 747 dolara yükseldi. Ayrıca Rotterdam – Şangay spot oranları da önceki haftaki seviyelerinde sabit kaldı. Öte yandan, talepteki düşüşe rağmen fabrikalarda üretime devam eden Çin’in, arz fazlası ürünleri satmak için fiyat kırmaya başladığı ve Çinli armatörlere navlun desteği verdiği iddia ediliyor.
Bu yıl Noel sakin geçecek
EKONOMİ’ye konuşan Rif Line Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem, Noel mallarının yüklendiği ve ‘pik sezon’ diye tabir edilen dönem nedeniyle temmuz ve ağustosta konteyner navlunundaki düşüşün geçici olarak durduğunu hatırlatarak, ancak şimdi yük hareketinin ‘serbest düşüş’e geçtiği bir dönemin başladığına işaret etti. Erdem, “Kimse yük bulamıyor. Tüketim çok yavaşladı. Noel alışverişi olacak elbette ama bu yıl her zamankinden sakin geçecek” dedi. Erdem, konteyner navlunundaki düşüşün 2024’ün ikinci yarısına kadar sürmesini öngördüklerini belirterek, “Bugün 1.400 doların üzerinde olan 40’lık konteynerin ortalama küresel navlun değeri, 2024’ün ilk yarısında 500 doların altına inebilir” diye konuştu. UPS Türkiye Genel Müdürü Engin Kolat da bu yıl kasım ayında başlayacak Noel alışverişi hacimlerinin, 2024’e dair sinyaller vereceğini söyledi. Zayıf bir Noel sezonu, 2024’ün de zor geçeceğinin işareti olacak.
Havadaki yükler denize kaydı
Denizyolu konteyner navlunundaki sert düşüş, taşıma fiyatlarının daha az düştüğü ve daha pahalı olan hava kargoya da talebi azalttı. Drewry yetkilileri, göndericilerin talebin azaldığı bir dönemde lojistik maliyetlerini önemli ölçüde azaltmak için daha önce hava kargoyla bir günde gönderdikleri yükleri, uzun transit süreleri tercih ederek denize kaydırdığına işaret ediyor. Drewry raporuna göre, denizcilik navlun oranları 2019 referans noktasının sadece yüzde 7 üzerindeyken, hava kargo oranları 2019’a göre yüzde 36 yüksek durumda. Artan maliyetlere paralel kargo navlununda herhangi bir yumuşama işareti de görünmüyor. Drewry’nin raporuna göre, hava kargo/denizcilik navlun katsayısı yüzde 28 artışla 16,7 seviyesine çıktı. Pandemi öncesinde bu oran 13 düzeyindeydi. Hava kargo ve konteyner taşımacılığı arasında en büyük Doğu-Batı rotalarını izleyen bu katsayı, son 10 aydır tarihi ortalamalarının üzerinde seyrediyor.
Kargo uçaklarında sipariş iptali başladı
Hava kargoda düşen talep, yeni uçak siparişlerine de yansımaya başladı. Sektör yetkilileri, Air Canada’nın önceki gün Boeing’e verdiği üç uçak siparişini iptal ettiğini aktardı. Yetkililer, “Hava kargo uçakların büyük bölümü boş. Yakında uçaklar yere inecek, çünkü yük bulmak daha da zorlaşacak” diyor.
“Perakendeci gemileri depo olarak kullanıyor”
Rif Line Türkiye Genel Müdürü Mehmet Serkan Erdem, düşen navlun sonrası gemilerin depo olarak kullanılmaya başladığını söyledi. Erdem, “Uçak yüklemeleri denize kaydı. Resesyonun etkisiyle özellikle perakendeciler, ABD’ye hızlı kargo yerine uzun transit süreleri tercih ediyorlar. Denizyolunu depo olarak kullanmaya başladılar. Karayolu yükleri de denize kayıyor. İngiltere’ye TIR’la sevkiyat da çok azaldı ve neredeyse hepsi denize döndü” diye konuştu.
